Այս խառնակ ժամանակներում, երբ առավել քան կարեւորվում են ժողովուրդների միջեւ բարեկամական ու բարիդրացիական փոխշահավետ կապերը, երբեմն որոնում եւ գտնում ես անհատների, ովքեր հառնում են ժամանակների մշուշից եւ օտար երկրներում երբեւէ իրենց ծավալած գործունեությամբ ասես հուշում ապրողներիս՝ շարունակել ու անխաթար պահել երկուստեք շահեկան փոխհարաբերությունները, ամրացնել դրանք՝ հանուն վաղվա ու հանուն գալիք սերունդների: Իսկ այդպիսի անհատները, գոնե մեր պարագայում, հավատացեք, որ շատ են:
Հովհաննես Օհանյան… Ճանաչեցի՞ք: Դժվար թե: Ուստի չերկարացնենք՝ իրանահայ ռեժիսոր, սցենարիստ, գյուտարար եւ բժիշկ, Իրանի կինեմատոգրաֆիայի հիմնադիրը եւ պարսկական առաջին լիամետրաժ կինոնկարի ստեղծողը:
Ծնվել է Իրանի Մաշհադ քաղաքում՝ սուլթանհամիդյան զուլումի տարում՝ 1896 թվականին: Մանուկ հասակում ընտանիքով տեղափոխվել են Ռուսաստան: Ապագա արվեստագետը, չենթադրելով անգամ իր բուն առաքելության մասին, մեկնում է Տաշքենդ եւ ուսանում առեւտրային գործ Ուզբեկստանի մայրաքաղաքի կոմերցիոն քոլեջում: Այնուհետեւ նրան հրապուրում է իրավաբանությունը, որը յուրացնում է Աշխաբադում: Բայց ոչ առաջին, ոչ երկրորդ մասնագիտությունները չեն դառնում գործունեության ասպարեզ ու նպատակ: Որոշում եւ մեկնում է Մոսկվա ու մասնակցում կինոարվեստի դասընթացների: Համոզվում է, որ դա է իր աշխարհը՝ կինոն:
Տարիների բացակայությունից հետո վերադառնում է Իրան եւ 1930-ին Թեհրանում հիմնում կինոդերասանի դպրոց: Նույն թվականին նկարահանում է իրանական առաջին լիամետրաժ «Աբին եւ Ռաբին» կինոնկարը: Ֆիլմն ստեղծելիս Հովհաննես Օհանյանը հանդես էր եկել որպես սցենարիստ, ռեժիսոր եւ դերասան: Իրանական անդրանիկ լիամետրաժը քննադատներն ու հանդիսատեսն ընդունում են խանդավառությամբ: Սակայն հայ ռեժիսորի այս ստեղծագործությանը երկար կյանք չէր վերապահված: Ֆիլմի միակ օրինակի թողարկվումից երկու տարի անց կրակի բաժին է դառնում եւ ոչնչանում ամբողջությամբ՝ Թեհրանի առաջին կինոթատրոններից մեկում բռնկված հրդեհի ժամանակ: Պահպանվածն ընդամենը լուսանկարներ են՝ վերցված կինոկադրերից:
1934 թ. Օհանյանը նախաձեռնում եւ նկարահանում է իր երկրորդ՝ «Հաջի աղան՝ կինոդերասան» կինոնկարը, որի սցենարիստը, ռեժիսորն ու պրոդյուսերը նորից ինքն էր: Ցավոք, այս ֆիլմը չի ընդունվում նախորդի նման, չի արձանագրում որոշակի հաջողություններ: Եվ դա պատճառ էր, որ հերթական անելիքների համար չստանար աջակցություն: Եվ որոշում է թողնել Իրանը, մեկնել Հնդկաստան: 1937 թ. Արեւմտյան Բենգալիա նահանգի մայրաքաղաք Կալկաթայում հիմնում է իր երկրորդ դերասանական դպրոցը՝ հուսալով, որ այստեղ կկարողանա շարունակել նախասիրած գործը: Սակայն ամեն ինչ այնքան էլ հեշտ չէր… Եվ ստիպված էր կրկին բռնել ետդարձի ճամփան՝ հուսալով, որ Թեհրանում կշարունակի կինոգործչի իր առաքելությունը: Սակայն այդ ասպարեզում աշխատելու նրա բոլոր ջանքերը՝ փայփայած հույսերի հետ, ի դերեւ են ելնում:
Յոթ լեզուների տիրապետող հայորդին, որ հեղինակ էր բազմաթիվ գրական ստեղծագործությունների՝ սցենարներ, թատերական դրամաներ, 61 տարեկան հասակում, կատարյալ թշվառության մեջ, վախճանվում է Թեհրանում՝ իր հավերժական կացարանը գտնելով այս քաղաքի հայկական գերեզմանատանը:
Ամեն դեպքում, անուրանալի է նրա ներդրումը իրանական կինոարվեստում թեկուզ այնքանով, որ հենց ինքն է մեր բարեկամ երկրի կինոմատոգրաֆիայի հիմնադիրն ու նրանց առաջին լիամետրաժ ֆիլմի ստեղծողը:
Ուրեմն, հիշենք նաեւ այս անունը՝ Հովհաննես Օհանյան: Եվ կրկին հպարտանանք…
