Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
ԱՐԽԻՎ
Հայաստանի Հանրապետություն
Երկուշաբթի, Հունիսի 23, 2025
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Հայաստանի Հանրապետություն
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Հայաստանի Հանրապետություն
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Գլխավոր Այլք

Հնագիտական նոր բացահայտումներ

Դեկտեմբերի 2, 2021
Այլք
Հնագիտական նոր բացահայտումներ
6
ԿԻՍՎԵԼ ԵՆ
604
ԴԻՏՈՒՄ
Share on FacebookShare on Twitter

Այս տարվա ընթացքում ՀՀ տարբեր մարզերում հնագիտական պեղումներ կատարվեցին, որոնց ընթացքում բացահայտվեցին պատմաճարտարապետական նոր կառույցներ, ու գտնվեցին հնագիտական արժեք ներկայացնող տարբեր նյութեր։

ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության եւ ազգագրության ինստիտուտի արշավախումբը՝ հնագետ Արտակ Գնունու ղեկավարությամբ, ՀԱԵ Մասյացոտն թեմի նախաձեռնությամբ եւ թեմակալ Գեւորգ սրբազանի օրհնությամբ, նոյեմբերի սկզբին սկսեց Արարատի մարզի Լուսաշող համայնքում գտնվող Սուրբ Հովհաննես եկեղեցուց պահպանված զանգակատան տարածքի պեղումները։ Արշավախմբի անդամ, հնագետ Լեւոն Մկրտչյանի տեղեկատվությամբ՝ վանական մեծ համալիրից մնացել էին զանգակատունը եւ բազմաթիվ խաչքարեր (ամբողջական եւ բեկորային վիճակում)։ Ուստի արշավախմբի առջեւ նպատակ էր դրված՝ գտնել եկեղեցին, որը նախնական տեղազննմամբ պետք է զանգակատան հյուսիսային մասում լիներ։

Հնագետն ասաց. «Մինչեւ պեղումները պեղավայրում նշմարվում էին մի քանի քարերի գագաթներ, որոնք ենթադրելի եկեղեցու հիմքերը պիտի լինեին։ Մոտ 18×12 մ չափերով պեղավայրի ուսումնասիրության հենց սկզբից առաջին մեծ անակնկալը տեղի ունեցավ։ Պարզվեց, որ հողի եւ բուսաշերտի տակից բացվում է 16×10 մ չափերով մի մոնումենտալ կառույց՝ մեկ մետրից ավելի պատերի հաստությամբ։ Եկեղեցու չորս կողմերը գրեթե ամբողջությամբ մաքրվեցին հաստ հողաշերտից, եւ պարզ դարձավ, որ այն ունի հզոր հիմք՝ ավելի մանր քարերից, որոնց բարձրությունը տեղ-տեղ հասնում է 70 սմ-ի (հիմքերը լրիվությամբ բացված չեն): Երկրորդ հետաքրքիր բացահայտումն այն էր, որ եկեղեցին ունեցել է ուղղանկյուն խորան, մի հազվագյուտ երեւույթ տարածաշրջանի համար»։ Ըստ տեղեկությունների՝ ուղղանկյուն խորանով եկեղեցիները շատ չեն, հանդիպում են Հայաստանի որոշ վայրերում, հատկապես՝ Սյունիքում եւ Արցախում։ Այսպիսով՝ պարզվել է՝ Լուսաշող գյուղի տարածքում առկա է եղել վանական համալիր։ Այս վարկածի օգտին են նաեւ եկեղեցու հյուսիսային մասում բացված տնտեսական հորը եւ տարբեր չափերի տարողունակ խեցամանների բեկորները։ Լեւոն Մկրտչյանը նշեց նաեւ. «Առանձին հետաքրքրություն է ներկայացնում լավ պահպանված այդ հորը, որը կազմված է բավական գեղեցիկ մշակված քարե ծածկից եւ կափարիչից։ Հորը լցված է հողով, սակայն ազատ մասերում երեւում է, որ ծեփապատ է։ Հորից հանված հողից վերցվել է փորձանմուշ՝ պարունակությունը պարզելու համար»։

Այս կարեւոր բացահայտումներն արվել են կարճ ժամանակահատվածում՝ հնագետների փոքր թիմով։ Պարզվել է՝ հնագետները գործ ունեն նոր հետաքրքիր հնավայրի հետ, որի ուսումնասիրությունը կշարունակվի արդեն 2022 թ.։ Վերջերս հնագետները՝ Լեւոն Մկրտչյանի ղեկավարությամբ, պեղումներ էին իրականացնում արդեն Շիրակի մարզի Արթիկ քաղաքի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու խորանի արտաքին մասում։ Աշխատանքի ընթացքում հանդիպեցի հնագետներին։ Օր առաջ պեղումներից բացվել էր եկեղեցու գաղտնարան-զետեղարանը, որտեղից գտնվել էին եկեղեցական խեցեղեն սպասք եւ պղնձե մոմակալ։ Արթիկի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կոչվում է նաեւ Փոքր Մարինե։ Քաղաքի Սուրբ Գեւորգ եկեղեցուց ոչ հեռու է՝ դեպի արեւելք։ Եռանավ բազիլիկ եւ գմբեթավոր, ներքուստ եւ արտաքուստ խաչաձեւ ու քառախորան եկեղեցին, ըստ հատակագծային առանձնահատկությունների, պատուհանների չափերի, բացվածքների՝ կառուցվել է 4-6-րդ դարերում։ Եկեղեցում պահպանվել են բազիլիկին բնորոշ արտաքին սրահների մնացորդներ, եռակենտրոն կամարներ ու թաղեր։ Կառույցն ունի 2 մուտք՝ հյուսիսից ու արեւմուտքից։ Եկեղեցու հատակագծային հորինվածքը խաչաձեւ է, աչքի է ընկնում իր տարբեր խորության խաչթեւերով։ Խորաններում պահպանվել են որմնանկարների հետքեր։ Դրանց արեւելյան պատերում կան մեկական խորաձեւ, կիսաբոլորակ որմնախորշեր, արեւելյան խաչթեւը գմբեթարդային է, իսկ մյուսները թաղային ծածկերով են, արեւմտյան թեւը երկար է, շրջապատված է եղել 4-5-րդ դարերին բնորոշ սյունասրահով։ Եկեղեցու հյուսիսային խորանը դրված է կողմնային խոյակների վրա եւ ունի պայտաձեւ տեսք, իսկ մյուս երեքն ունեն կիսաշրջանի տեսք։

Եկեղեցու տարածքում պահպանվել են հնադարյան խաչքարեր, տապանաքարեր, սյուների խոյակներ եւ այլ հուշարձաններ։ Տեղում զրուցեցի հնագետ Լ. Մկրտչյանի հետ։ Տեղեկացրեց՝ եկեղեցու տարածքում պեղումներն սկսել են դեռեւս 2019-ին։ Աշխատանքներն իրականացվում են արթիկցի անհատների նախաձեռնությամբ ու օժանդակությամբ։ Նույն անձինք որոշել են նաեւ օժանդակել, որ եկեղեցին վերակառուցվի։ Լեւոնին օգնում էին հնագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Բենիկ Վարդանյանը, բանվորներ։ Այցի ընթացքում պեղումնավայրում էին նաեւ արթիկցիներ, ովքեր ասացին՝ այս եկեղեցին իրենք միշտ նույն վիճակում են տեսել՝ կիսաքանդ։ Վերջնական փլուզումից խուսափելու համար հյուսիսային պատն ամրացրել էին գերաններով, որոնք պեղումների ընթացքում ապամոնտաժվել են։ Պեղումներից գտնվել են նաեւ շիրմաքարերի բեկորներ։ Լ. Մկրտչյանը տեղեկացրեց՝ պեղումների ավարտից հետո բացված մարդկային տարբեր ոսկորները տեր Սողոմոնի կողմից հոգեւոր կարգով թաղվել են։

Արթիկ այցի օրվա ընթացքում եղանք նաեւ Լմբատավանքում։ Սրբավայրը Արթիկ քաղաքից 1.5-2 կմ հարավ-արեւմուտք է, բարձունքի լանջին՝ Լմպատ թաղամասում: Տեղի բնակիչները տարբեր կերպ են անվանել Լմբատավանքը՝ Լմպատի վանք, Կարմիր վանք, Հրաշագործ վանք, Ս. Ստեփանոս եկեղեցի: Լմբատավանքի վանական համալիրում պահպանվել է միայն Ս. Ստեփանոս եկեղեցին: Մոմ վաճառող կինը եւ մեկ այլ տարեց կին հպարտությամբ էին խոսում իրենց սրբավայրի մասին, որ կատարվում են այստեղ այցելող ուխտավորների երազանքները։ Ասացին՝ նաեւ խորհրդային տարիներին է այստեղ մեծ եղել ուխտավորների հոսքը։ Այսօր էլ շատ են ուխտավորները՝ տարբեր վայրերից, սակայն առավել շատ են հենց տեղացիները։ Մեր այցի ժամանակ դպրոցականների խումբ եկավ. ավագ տարիքի դպրոցականներ էին։ Հոկտեմբերի առաջին շաբաթ օրը նշվում է եկեղեցու ուխտը: Մայր Աթոռից Լմբատավանք են բերում Ս. Ստեփանոս Նախավկայի մասունքը, որով էլ կատարում են Անդաստանի ծեսը եւ մատաղ անում: Ըստ Թորոս Թորամանյանի՝ եկեղեցին կառուցվել է 7-րդ դարում, չնայած սրբատան վրա եղած մի քանի արձանագրություններում չկա նշում հիմնադրման մասին։ Եկեղեցին հարուստ է նաեւ հետաքրքիր որմնանկարներով, որոնք պահպանվել են ավագ խորանի գմբեթարդում եւ դրան հարող արեւելյան ու արեւմտյան պատերին: Եկեղեցու տարածքում պահպանվել են հնադարյան կառույցների հիմքեր, պատեր, ինչպես նաեւ՝ շիրմաքարեր։ Սա խոսում է այն մասին, որ տարածքում հզոր վանական համալիր է եղել՝ շրջապատված պարսպով։ Պահպանվել են նաեւ պարսպի հիմքերը։

Թեգեր: գիտությունԼեւոն Մկրտչյանպեղումներ
Կիսվել2Tweet2Կիսվել
Զոհրաբ Ըռքոյան

Զոհրաբ Ըռքոյան

Զոհրաբ Բուրաստանի Ըռքոյանը ծնվել է 1958 թ. նոյեմբերի 26-ին ՀԽՍՀ Մարտունու շրջանի Գեղհովիտ գյուղում, բանվորի ընտանիքում: 1966 թ. ընդունվել և 1974 թ. ավարտել է Գեղհովիտի Ալ. Մյասնիկյանի անվան միջնակարգ դպրոցի 8-րդ դասարանը և նույն թվականին ընդունվել Երևանի մեքենաշինական տեխնիկում, ավարտել 1978 թ.: 1980 թ. փետրվարին աշխատանքի է ընդունվել Երևանի քաղաքային էլեկտրատրանսպորտի վարչության նորոգման մեխանիկական գործարանում: 1985-91 թթ. ընդունվել և ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը: 1991-96 թթ. աշխատել է Մասիսի շրջանի դպրոցներում՝ հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ: 1996 թ. մարտի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 15-ը աշխատել է Երևանի պետական համալսարանի «Երևանի համալսարան» պաշտոնաթերթի խմբագրությունում՝ որպես պատասխանատու քարտուղար: 1996 թ. սեպտեմբերից մինչև 2010 թ. օգոստոսի վերջն աշխատել է ԼՂՀ Քաշաթաղի շրջանի ԿՄՍԵ վարչությունում՝ առաջատար մասնագետ, այնուհետև` նույն վարչության պետի տեղակալ: 2010-ից մինչ օրս Քաշաթաղի շրջանային «Մերան» թերթի գլխավոր խմբագիրն է։ 1989-1994 թթ. մասնակցել է ՀՀ և Արցախի սահմանների պաշտպանական և ազատագրական մարտերին: Նույն ժամանակ ռեպորտաժներով հանդես է եկել ՀՀ լրատվական միջոցներով: «Արծիվներն ամպերի մեջ են» գրքի և «Մեր Քաշաթաղը» լուսանկարների ալբոմի հեղինակ է։ Մարտական, կրթամշակութային և այլ բնագավառներում ցուցաբերած ծառայության համար պարգևատրվել է ՀՀ ՊՆ «Գարեգին Նժդեհ», «Անդրանիկ Օզանյան» գերատեսչական մեդալներով։ Արցախի Հանրապետության նախագահ Ա. Ղուկասյանի կողմից արժանացել է «Մարտական ծառայություն» մեդալի, իսկ Բ. Սահակյանի կողմից՝ «Վաչագան Բարեպաշտ» շքանշանի։ Քաշաթաղի շրջանում կրթության համակարգում ունեցած նվիրումի համար արժանացել է ՀՀ ԿԳ նախարարության Ոսկե հուշամեդալի և պատվոգրերի, ԼՂՀ կառավարության պատվոգրի։ Քաշաթաղի շրջանում ՀՀ Երկրապահ կամավորականների միության հիմնադրման և հետագայում բաժանմունքի աշխատանքներում ունեցած ծառայությունների համար արժանացել է ՀՀ ԵԿՄ հուշամեդալի, ՀՀ ԵԿՄ «20-ամյակ» և այլ մեդալների, պատվոգրերի, «Հատուկ գնդի» պատվոգրի։ Քաշաթաղի շրջանի կայացման գործում ունեցած ծառայությունների համար ԱՀ վարչապետ Ա. Հարությունյանի կողմից պարգևատրվել է «Հուշամեդալով»։ 2014 թ. օգոստոսին մասնակցել է Արցախի սահմանների պաշտպանության մարտերին՝ Մատաղիսում։ 2016 թ. ապրիլի սկզբից մինչև հունիսի վերջը մասնակցել է Արցախի սահմանների պաշտպանությանը, լուսաբանել առաջնագծում կատարվող իրադարձությունները։ 2020 թ. պատերազմի օրերին աշխատել է շրջանային ՔՊ շտաբում, նաև Բերձորի իր բնակարանը տրամադրել Արցախին օժանդակող կազմակերպություններին, աջակցել նրանց աշխատանքին, կազմակերպել սննդի, հագուստի և այլ անհրաժեշտ իրերի ներկրում Արցախ։ ՀՀ ԵԿՄ անդամ է, Քաշաթաղի տարածքային բաժանմունքի փոխնախագահն էր մինչև 2020 թ. նոյեմբերը: Ամուսնացած է, ունի երեք դուստր:

Նույնատիպ Հոդվածներ

Հետաքրքիր է իմանալ

Հետաքրքրական է

Մայիսի 30, 2023
Պատմության հետագծով

Պատմության հետագծով

Մայիսի 30, 2023

ՀՀ-ում առաջին էքսկուրսիոն քարանձավը հասանելի է այցելուներին

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Իսկ մենք գիտե՞նք մեր «Դոկտոր Մահին»…

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Հաջորդ Հոդվածը
Բարի ու ողջունելի նպատակներ

Բարի ու ողջունելի նպատակներ

Միջնադարյան մտածողության արշավանքը

Միջնադարյան մտածողության արշավանքը

Ամենաընթերցվածը

  • Ինչ իրավունքներ ունեն հղիներն ու մինչեւ 3 տարեկան երեխա խնամող աշխատողները

    Ինչ իրավունքներ ունեն հղիներն ու մինչեւ 3 տարեկան երեխա խնամող աշխատողները

    431 Կիսվել են
    Կիսվել 172 Tweet 108
  • «Երբ Հալեի հին եկեղեցիներից մեկում սկսելու էինք համերգը…»

    7 Կիսվել են
    Կիսվել 3 Tweet 2
  • Աստվածաշնչյան կարճ առակներ

    301 Կիսվել են
    Կիսվել 120 Tweet 75
  • Ջիվանու առածանին

    7 Կիսվել են
    Կիսվել 3 Tweet 2
  • Ինչպես հաշվարկել գումարի չափը

    128 Կիսվել են
    Կիսվել 51 Tweet 32

Սոցցանցեր

Ցանկ

  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Օգտակար Հղումներ

  • Armenpress
  • Armenpress | History
  • Республика Армения
  • Պատմություն
  • Հեղինակներ

Մեր Մասին

Հայաստանի Հանրապետություն՚ օրաթերթը ստեղծվել է 1990 թ.

Ներկայում օրաթերթը հրատարակվում է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության կողմից:

 

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist