«Ռոստամ Զալ»՝ իրանական հերոսավեպի հայկական տարբերակ, «Շահնամե»-ի գլխավոր հերոսներից մեկի՝ Զալի որդի Ռոստամի վիպական շարքի պատումներ՝ հայ ժողովրդական բանավոր ավանդության մեջ։ «Ռոստամ Զալ»-ը հիմնական թեմատիկայով (Իրանի և Թուրանի միջև մղվող դարավոր կռիվներ) եւ հերոսների անուններով նույնանում է իրանական «Շահնամե»-ին, իսկ առանձին միջադեպերի, վիպական մանրամասների, հայանուն հերոսների հավելումներում՝ նրանից տարբերակվում է։ Հորինվել է «Շահնամե»-ի վիպական հենքի վրա, բայց և մեծապես ազդվել 11-12-րդ դարերի Ֆիրդուսու հետևողությամբ կազմված «Բարզունամե» և «Ֆերամորզնամե» պոեմների վիպական մոտիվներից։ «Ռոստամ Զալ»-ի վրա նկատելի է հայ վիպական ավանդության, մասնավորապես՝ «Սասնա ծռեր»-ի զորեղ ազդեցությունը։ Մի շարք մոտիվներ ու միջադեպեր, որոնք չկան «Շահնամե»-ում (Ռոստամի ձի ընտրելը, պապենական թուրն ստանալը, հարկահաններին պատժելը, երկյուղը թշնամու բանակի մեծությունից, ձիու քաջալերանքը ևն), «Ռոստամ Զալ»-ի մեջ են մտել «Սասնա ծռեր»-ից։ Որոշ պատումներում Ռոստամի տոհմը ազգակից է Սասնա վիպական հերոսներին, եթե Սանասարից սերում են Մեծ Մհերը, Դավիթը, Փոքր Մհերը, ապա Բաղդասարից՝ Զալը, Ռոստամը և ուրիշներ։ Այլ պատումներում իրանական վեպի հերոսներն անմիջապես սերում են Մեծ Մհերից, որի որդին է Ռոստամ Զալը, կամ էլ՝ Զալը Մսանա քաղաքի տերն է, Դավիթը՝ նրա եղբայրը, Բուրզեն՝ Դավթի որդին, իսկ Հովանը՝ Բուրզեի հորեղբայրը։ Սկսած 1880 թվականներից «Ռոստամ Զալ»-ի պատումները գրառել և հրատարակել են հայ անվանի բանահավաքներ Գարեգին Սրվանձտյանցը, Ե. Լալայանը, Ս. Հայկունին և ուրիշներ։
Շաբաթ, Նոյեմբերի 23, 2024
