Օր օրի կերպարանափոխվող մայրաքաղաք Երեւանում, երբ զարմանալի արագությամբ հառնում ու դեպի վեր՝ երկինք են խոյանում նորաոճ, երբեմն ճաշակով, հաճախ անճաշակ շենքեր, շինություններ, համալիրներ, երբ սկսում ես կարոտել անպաճույճ եւ քեզ այդքա՛ն հոգեհարազատ երբեմնի վարդագույն-վարդաբույր քաղաքը, ակամայից մխիթարվում ես, որ տակավին կան կոթողներ, որոնք անժամկետանց են ու անձեռնմխելի: Այդպիսիք մեզ են պարգեւել ոսկեձեռիկ մեր ճարտարապետները, որոնց թվում է վաստակաշատ Արթուր Թարխանյանը:
Ժամանակին պոլիտեխնիկ ինստիտուտի ամենաաչքի ընկնող ու լավագույն ուսանողն իր մասնագիտական գործունեությունն սկսել է Գյումրիի դրամատիկական թատրոնի շենքի նախագծումից՝ հիացնելով իր ուսուցչին, որի հետ աշխատում էր նախագծի վրա: Արդյունքը գերազանց էր: Ուսուցիչը հասկացել էր, որ գործ ունի տաղանդավոր մարդու հետ եւ չէր թաքցնում հիացմունքը. «Արթուրի անունը դեռ շատ են լսելու…»: Եվ նրա կանխազգացումն անսխալական էր: Շուտով երիտասարդ ճարտարապետն առաջարկ է ստանում մասնակցելու Աբովյան քաղաքի նախագծման աշխատանքներին: Առաջարկ, որը սկիզբ էր դնելու Արթուր Թարխանյան, Հրաչյա Պողոսյան, Սպարտակ Խաչիկյան եռյակի համատեղ գործունեությանը: Այդ սքանչելի եռյակին էր վերապահված զարդարելու, նոր շուք տալու հնամյա Երեւանին, զարդարելու նրա դեմքը գեղաշուք, ժամանակակից կառույցներով: Համահեղինակների նախագծերով էին կառուցվելու ՀՀ ԳԱԱ հասարակական գիտությունների ինստիտուտների մասնաշենքերը, հին Երեւանի ամենահայտնի շուկայի տեղում հառնած «Ռոսիա» կինոթատրոնը՝ իր երեք դահլիճներով, սրճարաններով, ցուցասրահներով: Ի դեպ, ճարտարապետներն իրենք անուն էին նախընտրել իրենց «զավակի»՝ ինքնատիպ այս շինության համար՝ «Այրարատ» կամ «Նոյյան տապան»: Սակայն վերեւներում կայացած քննարկումներից հետո որոշել էին այն անվանել մեծ եղբոր լայնարձակ երկրի անունով… Ինչեւէ… Այնուհետեւ մայրաքաղաքի ժայռեղեն բարձունքին «թեւածելու» էր երիտասարդության սիրելի վայրը դարձած Երիտասարդական պալատը՝ գեղատես մի արարում, որի վերացումն այսօր էլ առեղծվածային ու ցավագին ընկալում ունի երեւանցիների հոգում: Բա դա քանդելո՞ւ բան էր…
Այս կառույցներին նախորդել էր մայրաքաղաքի հարավային օդային դարպասի՝ հիրավի, չափազանց ինքնատիպ ու անօրինակ օդանավակայանի շենքի՝ «Զվարթնոցի» վերհառնեցումը: Ճարտարապետական եզակի մի կոթող, որի տեսքով սքանչացած զբոսաշրջիկները մուտք էին գործում հազարամյակների պատմություն ունեցող հայոց մայրաքաղաք: Հուսանք, որ այս հրաշալիքը եւս չի արժանանա տխրեցնող-չջնջվող հիշողություն դարձած Երիտասարդականի բախտին… Հուսանք:
Իսկ Ծիծեռնակաբերդի բլուրը դեռ ամայի էր, երբ ճարտարապետների առջեւ հստակ խնդիր դրվեց՝ այստեղ հառնելու է մարզահամերգային համալիրը: Իր տեսքով, ճարտարապետական սքանչագործ լուծումներով համալիրն ունենալու էր այնպիսի դահլիճներ, որոնք օգտագործման ամենալայն հնարավորություններ կապահովեին: Այստեղ էր, որ տաղանդաշատ ճարտարապետների եռյակին միացան նույնքան հայտնի ճարտարապետներ Կորյուն Հակոբյանն ու Գուրգեն Մուշեղյանը: Նախագծման աշխատանքների համար իջեցվեց ժամանակացույց՝ երկու ամիս, Դիլիջանում առանձնատուն հատկացվեց, որտեղ տքնելու եւ արարելու էին նախագծողները: Արդյունքն ապշեցուցիչ էր. հրաշակերտվելու էր նմանը չունեցող մի կառույց, որով զարմանալու էին բոլորը, իսկ Արեւմուտքն այն համարելու էր խորհրդային մոդեռնիզմի գլուխգործոց:
Արթուր Թարխանյանին, սակայն, նոր առաքելություն էր վերապահված՝ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիրը, որի աշխատանքներին մասնակցում էր ամեն օր, հետեւում նախագծի ճշգրիտ իրագործմանը: Ճարտարապետը խորապես գիտակցում էր հուշահամալիրի կարեւորությունն ու առանձնահատկությունը, դրա իմաստն ու խորհուրդը հարազատ երկրի, եղեռնազարկ իր ազգի, գալիք սերունդների համար: Շնորհիվ այդ հուշակոթողի՝ միլիոնավոր մարդիկ էին քաջատեղյակ լինելու բարբարոս ցեղի ոճրագործություններին, գլուխ խոնարհելու միլիոնուկես անմեղ զոհերի հիշատակի առջեւ, նողկանք զգալու մարդակերպ հրեշի հանդեպ:
Դարերին միտված ժառանգություն է թողել ժողովրդական ճարտարապետը, անկորնչելի տառերով գրել իր անունը երախտավորների անվանացանկում: Շուրջ երկու տանյակի հասնող հուշարձանների ճարտարապետն իր լավագույն ստեղծագործություններից մեկը, ինչպես եւ առաջինը, ստեղծել էր Գյումրիում. դա «Համերաշխության շատրվանն» է՝ որպես անմեռ հիշատակի մշտահունչ ղողանջ… Եվ որպես կարապի երգ:
Շնորհավոր օրհնյալ ծնունդդ, երախտավոր ճարտարապետ…
