«Խախտելով» դահլիճում տիրող լռությունը աշխարհից վերացած նվագում է` հոգին ձուլած քյամանչայի լարերին… Տխուր լարի հնչյուններին են միահյուսվում ոգու թախիծն ու հույզը, մտահոգություններն ու տագնապները: Ու հանդիսատեսը, որ գերված սրտաբուխ մեղեդու քնքշությամբ` ունկնդրում է կատարումները, մի անբացատրելի զգացում է ապրում եւ հիացմունքը չթաքցնելով ծափահարում է` փորձելով հաստատել անմահ գուսանի ստեղծագործությունների հավերժությունը. «Ասին` ապրի քու ածողը…»:
Երաժիշտ Հենրիկ Առստամյանի մուտքն արվեստի աշխարհ 1965-ին էր, երբ ավարտելով Ստեփանակերտի Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական ուսումնարանը, հրավիրվեց աշ-խատելու երգահան Տելեմաք Տեր-Ավետիսյանի նոր հիմնադրած Արցախի երգի-պարի պետական համույթում: Հենց այստեղ էլ երիտասարդ քյամանչահարը գեղարվեստական ղեկավարի եւ ժողովրդական երաժշտության գիտակ, փորձառու մանկավարժ Լեւոն Սարգսյանի աջակցությամբ խորացավ արվեստի գաղտնիքների մեջ, մասնագիտական անհրաժեշտ գիտելիքներ ստացավ. նվիրվեց սիրած գործին ու հաստատուն քայլերով հարթեց իր դժվարին ճանապարհը` հղկելով կատարողական վարպետությունը:
Ու եղավ մի պահ, որ կոլեկտիվի վարպետ երաժիշտների մեջ Հենրիկը ունեցավ իր «ձե-ռագիրը»: Նրա քնքուշ, հոգեպարար նվագը նվաճեց դահլիճը: Եվ նրա սքանչելի կատա-րումների շնորհիվ համույթի համերգային ծրագրում տեղ գրավեցին Սայաթ-Նովայի ստեղծագործությունները:
-Արվեստը խորհրդավոր է ու անզուգական: Չեք պատկերացնի, թե գերբնական ինչ ուժ ու-նի ու մագնիսի պես ոնց է անվերջ իր գիրկը ձգում,- մի առիթով խոստովանել է Հենրիկը: – Ոտքից գլուխ սիրահար եմ երգին, երաժշտությանը…
Իրավացի է Հ. Առստամյանը: Իր եւ կնոջ` Անահիտի ստեղծագործական կյանքն անխզելիորեն կապված է Արցախի երգի-պարի պետական համույթի հետ: Սկզբնական շր-ջանում Հենրիկը հանդես էր գալիս որպես նվագակցող, ապա հայ գուսանների եւ ժողովր-դական ստեղծագործությունների հրաշալի կատարումները նրան վարպետի ճանաչում բերեցին: Շուտով նրան վստահվեցին երաժշտական մասի ղեկավարի պարտականու-թյունները: Անահիտը մենապարուհի էր համույթում ու բազում «կերպարներ» էր մարմնա-վորել` հարստացնելով հայկական պարարվեստի ավանդույթները:
Երաժիշտ Հենրիկ Առստամյանի կատարումները բարձր են գնահատել ճանաչված ար-վեստագետները եւ գուսանները, նրան համարելով նուրբ գեղագետ: Գուսան Աշոտը, որի հետ անձնական մտերմություն ուներ Հենրիկը, Սայաթ-Նովայի ծննդյան 275-ամյակի առ-թիվ Երեւանում կազմակերպված փառատոնի ժամանակ նրա ելույթն ունկնդրելուց հետո հուզված ասել է. «Քեզ մատաղ, սիրտս տակնուվրա արեցիր, լացս զսպել չկարողացա…»:
Փառատոնի ծրագրում 150-ից ավելի ստեղծագործություն էր տեղ գտել: Մրցույթին մաս-նակցում էին շուրջ 100 քյամանչահարներ` Անդրկովկասից, Միջին Ասիայից եւ սփյուռքից: Իսկ փառատոնի մասնակիցների թիվն անցնում էր 500-ից: Այստեղ էին Սայաթ-Նովայի ստեղծագործությունների անզուգական կատարողները, հայտնի երգիչներ, դուդուկահար-ներ, ասմունքողներ, քանոնահարներ ու քյամանչահարներ, մինչ իսկ բամբիռահարներ… Շատ շատերը ցուցադրեցին իրենց վարպետությունը: Եվ Հենրիկ Առստամյանի համար մեծ պատիվ էր կատարողական բարձր վարպետության շնորհիվ գրավել խստապահանջ հանձնաժողովի ուշադրությունն ու արժանանալ առաջին կարգի դիպլոմի: Երգահան Գրի-գոր Հախինյանը նրան նվիրեց մեծանուն գուսանին նվիրված հուշամեդալը, որն այսօր որ-պես թանկագին մասունք Հենրիկի կինը՝ պարուհի Անահիտը պահում է երջանկահիշատակ ամուսնու բազում պարգեւների եւ հուշանվերների հետ:
Քյամանչահար Հ. Առստամյանի նվագն ունկնդրել են աշխարհի տարբեր երկրներում: «Բնական է, որ արտիստը տանը քիչ է լինում, շարունակ ուղեւորությունների, հյուրախա-ղերի մեջ է,- խոստովանել է «Մենք ենք, մեր սարերը» պետական համույթի մենակատար Հենրիկ Առստամյանը:- Անմոռաց պահեր քիչ չեմ ունեցել, սակայն իմ հիշողության մեջ առանձնապես անջնջելի է մնում Ֆրանսիա կատարած առաջին ուղեւորությունը, որտեղ Վանաձորի «Հորովել» պետական ազգագրական համույթի կազմում որպես մենակատար մեկնել էի «Ֆրանսիա-Հայաստան» բարեկամության կառույցի հրավերով»:
Քյամանչահար, արվեստի վաստակավոր գործիչ Հենրիկ Առստամյանի կյանքի ավելի քան 50 տարիները կապված են Արցախի գեղարվեստական կոլեկտիվների, երգի-պարի պետական համույթի հետ, որին դեռ տակավին պատանի, նա անդամագրվել էր, կատարել իր առաջին քայլերը, հաղթահարել դժվարությունները. վարպետացել, ըմբոշխնել Սայաթ-Նովայի եւ մյուս մեծանուն գուսանների սքանչելի արվեստի հմայքը` հավերժ սիրահար մնալով իր լեռնաշխարհին, իր օջախին, հոգին «ձուլելով» քյամանչայի լարերին…
Դավիթ ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
Ստեփանակերտ
