Թուրքիայի կողմից Սիրիայի տարածքում հայտարարված ռազմական գործողությունը, քաղաքական վերլուծաբանների բնորոշմամբ, սթրես-թեստ է դառնում Իրանի հետ նրա հարաբերությունների համար։ Ոչ հրապարակային զրույցներում դա խոստովանում են Անկարայի պաշտոնյաները։ Նրանց խոսքով՝ մի շարք բնակավայրերի անցումը Թուրքիայի ԶՈՒ-ի եւ նրանց հավատարիմ ապստամբների վերահսկողության տակ ստվեր է գցում շիա անկանոն կազմավորումների ազդեցության գոտու վրա, որոնց դիրքերը հարեւանությամբ են։ Սակայն տարածաշրջանային այս տերությունների շահերի բախումը չի սահմանափակվում միայն Սիրիայում։
Ենթադրությունը, որ Իրանի ղեկավարությանը կմտահոգի Սիրիայում Թուրքիայի ցանկացած հնարավոր առաջխաղացում, արտահայտել են «Middle East Eye»-ի աղբյուրներն Անկարայում։ Նրանց խոսքով՝ Թել Ռիֆաթ քաղաքի նկատմամբ հսկողության փոփոխությունը, որը Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի կողմից նշվել է ռազմական գործողության հնարավոր թիրախների թվում, զգաստացման կոչ կլինի շիա անկանոն կազմավորումների համար։ Նրանք, ըստ «Middle East Eye»-ի զրուցակիցների, սիրիական կառավարական բանակի հետ միասին պատասխանատու են հարեւանությամբ գտնվող Հալեպի պաշտպանունակության պահպանման համար։ «Իրանցիները չեն ցանկանում սիրիական ապստամբ ուժերի ներկայությունը տեսնել Հալեպի մոտ»,- բացատրել է թուրք պաշտոնյաներից մեկը։
Թել Ռիֆաթի շրջակայքը երկար ժամանակ պաշտոնական Դամասկոսին դաշնակից ուժերի կողմից համարվում էր անվտանգության բուֆեր՝ Թուրքիայի ազդեցության գոտուց սահմանազատման համար, որի ուրվագիծը ձեւավորվել է «Ձիթենու ճյուղ» գործողության արդյունքում (սկսվել է 2018 թ.): Փորձագետներն զգուշացնում են, որ թուրքամետ ապստամբների կողմից քաղաքի հնարավոր գրավումը հարմար ելք է բացում դեպի Հալեպ: Ի դեպ, իրանամետ ուժերի համար ոչ պակաս խնդրահարույց է Մանբիջի կորստի սցենարը՝ Սիրիայի հյուսիսում գտնվող մեկ այլ բնակավայր, որը Էրդողանի «ցանկությունների ցուցակում» էր։ Այնտեղով է անցնում ռազմավարական նշանակություն ունեցող M4 մայրուղին, որը Հալեպից տանում է դեպի Սիրիայի արեւելյան շրջաններ եւ մատակարարման գիծ ապահովում։
Թեհրանը թուրքական գործողության առիթով իր մտահոգությունը դեռ անցյալ ամսվա վերջին է հայտնել։ «Իրանը հասկանում է Թուրքիայի մտահոգությունները՝ կապված սեփական անվտանգության հետ, բայց միակ ելքը երկխոսությունն է, հարեւանների հետ երկկողմ համաձայնագրերի հարգումը, ինչպես նաեւ Աստանայի գործընթացի շրջանակներում համաձայնագրերը, այդ թվում՝ հարգանքը Սիրիայի տարածքային ամբողջականության, միասնության եւ ազգային ինքնիշխանության նկատմամբ»,- հայտարարել է Իրանի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Սաիդ Խաթիբզադեն: Նրա խոսքով՝ «վերջին տարիների փորձը ցույց է տալիս, որ Սիրիայում այլ երկրների ռազմական գործողությունները ոչ միայն չեն օգնում լուծել առկա խնդիրները, այլեւ ունեն անհանգստացնող հումանիտար հետեւանքներ եւ բարդացնում են իրավիճակը տարածաշրջանում»։
Անկարայի ու Թեհրանի հետաքրքրությունների բախումը տեղի է ունենում ոչ միայն սիրիական ասպարեզում: Հարեւանությամբ գտնվող Իրաքում, նրա հյուսիսային շրջաններում Թուրքիան զուգահեռաբար գործողություն է իրականացնում Քուրդիստանի աշխատավորական կուսակցության դեմ, ինչն ազդում է Իրանի ղեկավարության պոտենցիալ պատասխանատվության ոլորտի վրա: Դա առավել սուր է դրսեւորվում Սինջարի շրջանում, որը եզիդների պատմական հայրենիքն է: Այստեղ գործում են շիական ոչ կանոնավոր կազմավորումները: 2020 թ. Բաղդադը եւ Իրաքյան Քուրդիստանի տարածաշրջանային կառավարությունը փորձել են նվազեցնել մարզի վրա իրանամետ ուժերի ազդեցությունը: Թուրքիան հավանություն է տվել նախաձեռնությանը, մինչդեռ նման գործողությունները Թեհրանն իր հաշվին է կատարել: Այս մասին գրում է «Նեզավիսիմայա գազետան»:
Վաշինգտոնի արաբական կենտրոնի հետազոտողները նշում են, որ Սիրիայում զինված հակամարտության հետագիծը բացահայտել է թուրք-իրանական համագործակցության սահմանները։ Նրանց խոսքով՝ Արաբական Հանրապետությունում առճակատման դավանանքային մասը տարանջատել է տարածաշրջանային երկու ուժերին։ Այդ դոսյեի շուրջ երկրների վերաբերմունքը տատանվել է բարեսիրության եւ կատաղի մրցակցության միջեւ: Մոսկվայի ազդեցության աճով իրավիճակը փոխվեց, քանի որ Ռուսաստանը, Թուրքիան եւ Իրանը կարողացան ձեւավորել կարգավորման եռակողմ մեխանիզմ՝ Աստանայի ձեւաչափը, ինչը զգալիորեն նվազեցրեց լարվածությունը Անկարայի եւ Թեհրանի շփումներում։
Ի դեպ, երկու տարածաշրջանային տերությունների հարաբերությունների կոնֆլիկտային ներուժը, միեւնույն է, իրեն զգացնել է տալիս հատկապես ֆորսմաժորային հանգամանքներում։ Վաշինգտոնի արաբական կենտրոնի փորձագետները լրջորեն ենթադրում են, որ Թուրքիայի ռազմական ծրագրերը Սիրիայի հյուսիսային շրջանների նկատմամբ ձեւավորվում են ոչ միայն քրդական անջատողականությունից վախի, այլ նաեւ քրդական որոշ խմբակցությունների վրա Իրանի հնարավոր ազդեցության մեծացման պատճառով: «ԱՄՆ զորքերի դուրսբերման դեպքում Իրանը, ամենայն հավանականությամբ, կլինի գերիշխող խաղացող, որը կլրացնի վակուոմը՝ աջակցելով Թուրքիայի դեմ կռվող քրդական մարտական խմբավորումներին,- նշում են հետազոտողները։- Պարզ ասած՝ Իրանի՝ դեպի Սիրիայի քրդեր ելքը խոչընդոտ է Թուրքիայի երկարաժամկետ ծրագրերի համար»:
Առանձին հարց է այն, որ Թեհրանը չի կարող առանց զգուշավորության հետեւել Անկարայի եւ տարածաշրջանի արաբական մայրաքաղաքների միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների կարգավորման աճող տեմպերին, որի շարժառիթն Անկարայի՝ սեփական անվտանգության մեխանիզմ ստեղծելու անհրաժեշտության գաղափարն է՝ որոշ գնահատականների համաձայն՝ Թեհրանի քաղաքականության նկատմամբ Ջոզեֆ Բայդենի վարչակազմի չափազանց ոչ պահանջկոտ մոտեցման պայմաններում։ Փաստը, որ թուրքական ղեկավարությանը մոտ կանգնած լրատվամիջոցները ոչ առանց բավարարության են դիտարկում արաբական երկրների հետ հարաբերությունների ջերմացումը՝ որպես թուրքական ռազմական արդյունաբերության արտադրանքի շուկաների քանակն ավելացնելու հնարավորություն, ստիպում է մտածել այն մասին, թե որքան պայթյունավտանգ կարող է լինել դա թուրք-իրանական հարաբերությունների համար:
