Նոյեմբերի 20-ին Ղազախստանում կկայանան նախագահական արտահերթ ընտրություններ: Ֆավորիտ է համարվում գործող նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաեւը, ով պաշտոնի բերումով ակտիվ աշխատանք է կատարում ինչպես միջազգային ասպարեզում, այնպես էլ երկրի ներսում: Օրերս նա փոփոխություններ է կատարել Ղազախստանի ռազմական դոկտրինում: Դա հատկապես հրատապ քայլ է նախընտրական ժամանակահատվածում: Տոկաեւի մրցակիցները հանրությանը քիչ հայտնի մարդիկ են, ովքեր չեն մասնակցել քաղաքականությանը եւ պարզապես սպարինգ գործընկերների կարգավիճակ ունեն:
Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաեւը որոշել է ընտրությունները երկու տարի շուտ անցկացնել, որպեսզի, ինչպես կարծում են փորձագետները, չթույլատրի ներքին քաղաքական ընդդիմության ու արտաքին խաղացողների հնարավոր համախմբումը: Այդ քայլը, սակայն, չի երաշխավորում, որ ընտրությունները կընթանան առանց ցնցումների, քանի որ դրանք կկայանան համաշխարհային քաղաքականության մեջ նախադեպը չունեցող տատանումների պայմաններում: Երկրում անընդհատ աճում է սոցիալ-տնտեսական լարվածությունը, որոնք պայմանավորված են նաեւ համաշխարհային լոգիստիկայի խնդիրներով:
Ըստ փորձագետների՝ Տոկաեւն այլընտրանք չունեցող թեկնածու է: Հունվարյան իրադարձություններից հետո նա քաղաքական բարձրագույն վարկանիշ ունի ոչ միայն քաղաքագետների, այլեւ իշխանության ինստիտուտների շրջանակներում: Նրա նկատմամբ վստահությունը մեծ է, եւ այն պահպանվում է: Տոկաեւը նաեւ օգտագործել է պրոֆեսիոնալ դիվանագետի իր լավագույն որակները՝ կազմակերպելով մի շարք պետությունների, այդ թվում՝ ՌԴ-ի եւ Չինաստանի նախագահների այցը Ղազախստան, ինչպես նաեւ ԱՊՀ-ի, Կենտրոնական Ասիա-Ռուսաստան գագաթնաժողովները: Այս իրադարձությունները, որոնց շնորհիվ Տոկաեւն ապահովել է առաջիկա ընտրությունների միջազգային լեգիտիմությունը, նախադեպը չունեն Ղազախստանի ողջ պատմության ընթացքում:
Ենթադրվում էր, որ իրենց թեկնածությունները կառաջադրեն հին գվարդիայի ծանրքաշայինները: Սակայն նրանցից եւ ոչ մեկը ցանկություն չի հայտնել՝ մասնակցելու ընտրություններին: Իսկ Տոկաեւի մրցակիցների համար այս ընտրությունները ոչ թե հավակնություններ են՝ գրավելու նախագահական աթոռը, այլ սոսկ ճանաչվելու հնարավորություն են, ինչի շնորհիվ նրանց հետագա կարիերան հաջող կլինի:
Մինչ Տոկաեւը զբաղված է միջազգային միջոցառումներով, երկրում սոցիալական խնդիրներ են կուտակվում, աճում է բնակչության դժգոհությունը: Իշխանությունները, իհարկե, գիտեն այդ մասին: Մասնավորապես՝ սոցիալ-տնտեսական խնդիրներին է նվիրված եղել Տոկաեւի վերջին ուղերձը: Բայց մեծ հարց է, թե ինչպես կիրականացվեն նախագահի հանձնարարականները: Նոյեմբերին վերընտրվելու համար ռեսուրսները բավարար են: Հարց է նաեւ, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները համաշխարհային ասպարեզում եւ տնտեսության մեջ:
Կանխատեսելով ներքին հնարավոր բողոքները՝ Ղազախստանը փոփոխություններ է կատարել երկրի ռազմական դոկտրինում: Կետերից մեկում ասվում է, որ ներքին բողոքները կարող են ճնշվել նաեւ ռազմական ճանապարհով: Փաստաթղթում նշվում է, որ արտակարգ իրավիճակի եւ ներքին բախումների պայմաններում կօգտագործվեն Ազգային գվարդիայի ուժերը: Դատելով ամեն ինչից՝ դա արձագանք է հունվարյան իրադարձություններին, որոնցից հետո կոչեր հնչեցին՝ դուրս գալու ՀԱՊԿ-ի կազմից: Մեծ աղմուկ է բարձրացրել Դմիտրի Մեդվեդեւի գրառումը Հյուսիսային Ղազախստանի մասին այս տարվա ամռանը: Մինչ այժմ ղազախները չեն մոռանում դա:
Տոկաեւը, զգալով հանրության ճնշումը, պատրաստակամություն է ցուցաբերում ամրապնդել Ղազախստանի պաշտպանունակությունը, գործարկել հնարավորությունը՝ զենք գնելու ոչ միայն Ռուսաստանից, այլեւ ուրիշ երկրներից: Մասնավորապես՝ համաձայնագիր է ստորագրվել Թուրքիայի հետ ռազմարդյունաբերական համալիրի համատեղ ձեռնարկություններ ստեղծելու վերաբերյալ:
Ղազախստանի ռազմական դոկտրինում թարմացումը վերջին տարիներին նկատելիորեն ռազմականացված համաշխարհային քաղաքականության մեջ տեղի ունեցող լրջագույն փոփոխությունների հետեւանք է: Փոփոխություններ են կատարվել նաեւ ազգային պաշտպանության մոտեցումներում եւ մարտական գործողությունների վարման մեջ:
Վերջին անգամ Ղազախստանի ռազմական դոկտրինը թարմացվել է 2017 թ.: Ներկայիս դինամիկ փոփոխվող իրականության մեջ սա բավական երկար ժամանակ է: Այս ժամանակահատվածում, ըստ վերլուծաբանների, զգալիորեն աճել է կիբերանվտանգության դերը, քանզի կարեւորագույն ենթակառուցվածքների կառավարումն ավելի մեծ ծավալով է իրականացվում տեղեկատվական համակարգերի օգնությամբ: Ընդհանուր առմամբ՝ մեծացել է նաեւ տեղեկատվական բաղադրիչի դերը: Տեղեկատվական-հոգեբանական գործողությունները կարող են օգտագործվել պոտենցիալ հակառակորդին ապակայունացնելու ու վարկաբեկելու համար: Կարելի է ասել, որ, մեծ ուշադրություն դարձնելով այդ ուղղությանը, Ղազախստանը քայլում է ժամանակին համընթաց: Օրինակ՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպության շրջանակներում Ռուսաստանն ու Չինաստանը նույնպես առաջ են քաշում ՇՀԿ-ի անդամների փոխգործակցության ամրապնդման կարեւորությունն այդ հարցերի շուրջ:
Դոկտրինի մյուս ասպեկտները՝ զորքերի կոորդինացման ավելացումը, նյութատեխնիկական ապահովման բարելավումը եւ տարածքային պաշտպանության ստեղծումը նույնպես ժամանակի ոգով են իրականացվում եւ օբյեկտիվորեն պետք է բարձրացնեն զորքերի արդյունավետությունը, որպես հետեւանք՝ պետությունների անվտանգությունը:
Հասկանալի է՝ Ղազախստանի ռազմական դոկտրինի թարմացումն ուղղված չէ հարեւան երկրներից որեւէ մեկի դեմ: Սակայն այդ քայլի համար պահն այնպես է ընտրված, որ կարող է վկայել հետեւյալի մասին. Ղազախստանի քաղաքական էլիտան եւ հանրությունն անհանգստացած են միջազգային հարաբերություններում աճող անորոշությունից եւ գլոբալ անվտանգության համակարգի ճգնաժամից: Միեւնույն ժամանակ միանգամայն հավանական է, որ դոկտրինի փոփոխությունները կապված են ոչ միայն ուկրաինական, այլ նաեւ արցախյան հակամարտության, Թայվանի հարցում լարվածության, ինչպես նաեւ Ղազախստանի ներսում իրադարձությունների՝ 2022 թ. հունվարյան բողոքների հետ: Այս բոլոր հանգամանքներն ուժեղացրել են ղազախական հանրության պահանջը՝ բարձրացնելու պետության պաշտպանունակությունը:
