Միացյալ Նահանգները մտադիր է ստիպել Իսրայելին ու Սաուդյան Արաբիային՝ վերականգնելու հարաբերությունները՝ փոխելով հաշտության խթանները: Գործարքը Վաշինգտոնից պահանջում է հրաժարվել դաշնակիցների նկատմամբ նախկին մոտեցումներից. եթե գահաժառանգ Մուհամմեդ բին Սալմանը զիջումների հասնի ամերիկյան սպառազինության գնման հարցում, ապա Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նաթանյահուն քարտ-բլանշ կստանա՝ ուժային գործողություններ կատարելու Իրանի միջուկային ենթակառուցվածքների դեմ: Նախագահ Ջոզեֆ Բայդենը ցանկանում է պայմանագիրը ստորագրել մինչեւ ԱՄՆ-ում նախընտրական ակտիվ փուլը, սակայն շատ փորձագետներ կարծում են, որ ներքաղաքական զարգացումների վրա խաղաղ պայմանագրի ազդեցությունը կասկածներ է առաջացնում:
Թարմացված խաղաղ նախաձեռնության էության մասին հաղորդել է իսրայելական «12-րդ ալիք» հեռուստաընկերությունը: Նրա աղբյուրները, որոնք ծանոթ են գործընթացին, արձանագրում են, որ Իսրայելի ու Սաուդյան Արաբիայի բանակցություններում, որոնք առաջ են քաշվել ԱՄՆ-ի կողմից եւ վերջին տարիներին պարզապես դոփում էին տեղում, մթնոլորտը շատ լարված է: Երկխոսության շրջանակներում Նաթանյահուից պահանջել են հավերժ հրաժարվել իրավական համակարգի վերակազմակերպման ծրագրից, որը կոչված է կրճատել դատական բարձրագույն մարմնի լիազորությունները: Բարեփոխումները մասամբ սառեցնելու գաղափարը, դատելով ամեն ինչից, չի բավարարում Սպիտակ տանը: Միեւնույն ժամանակ իսրայելական նախարարների կաբինետից ակնկալվում է քաղաքական շոշափելի գործընթաց Պաղեստինի հետ, որը պետք է հանգեցնի ազդեցության գոտիների հստակ սահմանազատման:
Պայմանների կատարումը կապահովի ԱՄՆ-ի աջակցությունը Նաթանյահուին Իրանի դեմ ցանկացած հնարավոր գործողության համար, որը, ինչպես այս շաբաթ հաղորդել է AP-ն, ուժեղացրել է իր միջուկային օբյեկտների ստորգետնյա ենթակառուցվածքները՝ ավիահարվածների դեպքում ռիսկերը նվազեցնելու համար: Ուժային սցենարի պահանջը, ինչպես պարզաբանել է Իսրայելի գլխավոր շտաբի ղեկավար Հերցի Հալեւին, աճում է։ «Մենք ուշադիր ուսումնասիրում ենք, թե Իրանը որքան է առաջ շարժվել իր միջուկային ներուժի ստեղծման մեջ,- ասել է նա Հերցլիայի Ռայխմանի համալսարանում կայացած համաժողովում:- Եվ մենք փոփոխություններ ենք տեսնում դեպի վատը: Միգուցե ստիպված լինենք գործել»: Միաժամանակ, նրա խոսքով, նկատելի են «Իրանի մատնահետքերը» Իսրայելի հետ հակամարտող բոլոր ուժերի վրա։
Իր հերթին, Սաուդյան Արաբիան խաղաղության նախագծի վրա աշխատելիս ԱՄՆ-ից պահանջել է ապասառեցնել զենքի վաճառքի այն պայմանագրերը, որոնք կասեցվել էին Բայդենի նախագահության առաջին ամիսներին։ Հավանաբար, խոսքը 2021 թ. հունվարին Սպիտակ տան կայացրած որոշման մասին է` վերանայելու Սաուդյան Արաբիայի եւ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (ԱՄԷ) կողմից գնումները գործընթացային ստուգման պատճառաբանությամբ: Միեւնույն ժամանակ Էր Ռիյադը դաշնակցից ՆԱՏՕ-ի տիպի պայմանագրի կնքում է ակնկալում, որպեսզի, ինչպես թվում է, երաշխիքներ ստանա, որ երկկողմ կապերը, հատկապես՝ ռազմատեխնիկական ոլորտում, չեն տուժի Կոնգրեսում թագավորության քննադատների պատճառով: Զուգահեռաբար թագաժառանգը պնդում է, որ ԱՄՆ-ն օգնի իրեն քաղաքացիական ատոմի զարգացման հարցում։
Անցած տարի Բայդենի վարչակազմն արդեն փորձել է խթանել իսրայելա-սաուդյան մերձեցումը` Կարմիր ծովում տարածքային վեճի լուծումը վերածելով խաղաղ գործընթացի: Այսպես՝ Սպիտակ տունը հույս ուներ ավարտել եգիպտական ռազմավարական Տիրան եւ Սանաֆիր կղզիների հանձնումը Սաուդյան Արաբիային այն պայմաններով, որոնք կբավարարեին Իսրայելին: Շատ բան կախված էր հրեական պետության պաշտոնական համաձայնությունից, որովհետեւ մշուշոտ կարգավիճակ ունեցող այս փոքր հատվածներում իրավիճակն ուղղակիորեն կապված էր Կահիրե-Թել Ավիվ հաշտության պայմանագրի հետ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ նախագիծը համաձայնեցման վերջնական փուլում էր, դրա իրականացումը հետաձգվեց Եգիպտոսի մտահոգությունների պատճառով:
Սաուդյան Արաբիայի իշխանություններն այնուհետեւ հասցրեցին կորցնել հետաքրքրությունը դաշինքներ ստեղծելու հարցում՝ որպես հակակշիռ Իրանի դեմ: Հենց այս մոդելով են 2020-ից կառուցվել արաբական աշխարհի հետ Իսրայելի խաղաղ գործարքները (Աբրահամյան համաձայնագրերը): Այս տարվա մարտին Էր Ռիյադը ցուցադրեց տարածաշրջանային անվտանգության հայեցակարգի ինքնավար տեսլական՝ կանաչ լույս վառելով իր վաղեմի հակառակորդի՝ Թեհրանի հետ մերձեցման համար: Սա, ինչպես նշում էին իսրայելցի մեկնաբանները, արժեզրկեց Աբրահամյան համաձայնագրերի ընդլայնումը:
Փորձագիտական շրջանակներում նաեւ տեղեկություններ են տարածվում, որ իրանա-սաուդյան հարաբերություններում հակամարտությունների ներուժը սպառված չէ։ Բավական է, որ Էր Ռիյադում Իսլամական Հանրապետության դեսպանը լինի դիվանագետ Ալիռեզա Էնայաթին, ով Քուվեյթում ծառայելու ընթացքում ընկել է լրտեսական սկանդալի մեջ՝ կապված տեղի շիա ծայրահեղական բջիջներին աջակցելու հետ։ Սակայն Թեհրանի հետ մարտին Պեկինում կնքված գործարքը, այնուամենայնիվ, թագավորությանը մանեւրելու շոշափելի հնարավորություն տվեց Իսրայելի եւ Միացյալ Նահանգների հետ առեւտրում:
Իսրայելի պաշտոնյաները կարծում են, որ կարգավորման նորացված նախագիծը կփոխի իրենց երկրի խաղի կանոններն անվտանգության ոլորտում։ Սակայն դրա համար Նաթանյահուն պետք է զիջի Սպիտակ տանը։ Ռայխմանի համալսարանի ազատության եւ պատասխանատվության ինստիտուտի կողմից անցկացված հարցման համաձայն՝ ամերիկացիների մոտ 60 տոկոսը պաշտպանում է Իսրայելի հետ հարաբերությունները հիմնովին վերանայելու անհրաժեշտությունն այն դեպքում, եթե իրավական բարեփոխումները կյանքի կոչվեն: Թեեւ հանրապետականների եւ դեմոկրատների միջեւ այս հարցում նկատելի տարաձայնություններ կան, ընդհանուր առմամբ, հարցվածները կարծում են, որ Իսրայելի ժողովրդավարական համակարգի գործունակությունն ԱՄՆ-ի հետ կապերի պահպանման կարեւոր գրավական է։
Մասնավոր զրույցներում ԱՄՆ պաշտոնատար անձինք հասկացնում են, որ Բայդենը ցանկանում է Իսրայելի եւ Սաուդյան Արաբիայի միջեւ խաղաղության հավակնոտ գործարքն ավարտել 6-7 ամսվա ընթացքում, քանի դեռ 2024 թ. ընտրություններին նախապատրաստությունը չի կլանել նրա օրակարգի զգալի մասը: Բայց այս նախագիծը ձայների վերածելը կասկածելի գաղափար է թվում։ Նաթանյահուի եւ գահաժառանգ արքայազն Մուհամեդի հետ «սիրախաղը» «վերջին բանն է, որ ցանկանում է տեսնել» Դեմոկրատական կուսակցության ներկայացուցիչների մեծամասնությունը: Այս մասին նշում է «Responsible Statecraft» ամսագիրը, որի փորձագետների գնահատմամբ՝ կարգավորումը կհարվածի Պաղեստինի բնակչության շահերին, իսկ այս տարի «Gallup»-ի անցկացրած հարցման համաձայն՝ դեմոկրատների 49 տոկոսն ավելի շատ Պաղեստինին է համակրում։
«Բայդենն այս հարցում տարաձայնություններ ունի իր կուսակցության անդամների մեծ մասի հետ»,- փաստում են հետազոտողները՝ շեշտելով, որ դեմոկրատների մի մեծ խումբ չի հասկանում ԱՄՆ-ի նախագահի արտաքին քաղաքական նախաձեռնությունները:
