Ադրբեջանի կողմից 2020 թ. սեպտեմբերին սանձազերծված պատերազմից առաջ զբոսաշրջությունն Արցախում տնտեսության զարգացման ռազմավարական ուղղություններից էր, եւ տարեցտարի արտերկրից ժամանողների թվի աճը վկայում էր լեռնաշխարհի նկատմամբ ունեցած հետաքրքրության մասին: Հանրապետության գրեթե բոլոր շրջաններում զբոսաշրջային երթուղիներ էին բացվել, հարմարավետ հյուրանոցներն ու հյուրատները, սպասարկման պատշաճ պայմանները, պատմամշակութային հուշարձանները՝ գողտրիկ բնության հրաշալիքների հետ, նորանոր անակնկալներ էին խոստանում հյուրերին: Ցավոք, պատերազմը խաթարեց նախանշված ծրագրերի իրագործումը եւ զգալի հարված հասցրեց տնտեսությանը: Նախկինում առավել հրապուրիչ համարվող երկու տասնյակից ավելի երթուղիներ հայտնվել են թշնամու վերահսկողության տակ, եւ բարբարոսաբար ավերվում, ոչնչացվում են քրիստոնեական արժեքները՝ վանքերն ու եկեղեցիները, բռնագրավված տարածքներում վերացվում է հայկական հետքը…
Չնայած կրած վնասներին, ոլորտի պատասխանատուները, տուրիզմի բնագավառում որոշակի փորձ եւ ձեռքբերումներ ունեցողները հուսադրող քայլեր են ձեռնարկում զբոսաշրջությունն աշխուժացնելու, Արցախի «գոցված» հյուրընկալ դռները արտերկրի զբոսաշրջիկների առաջ վերաբացելու, ճշմարտությունը նրանց հասանելի դարձնելու համար: Հիմնանորոգվում են հյուրատները, հանգստի եւ ժամանցի ուշագրավ անկյուններ ստեղծվում, ճշգրտվում են նորաբաց երթուղիների ցանկերը, հաշվի առնելով զբոսաշրջիկների պահանջները, իրատեսական նախագծեր մշակվում մասնավորապես էկոտուրիզմի զարգացման եւ ընդլայնման ուղղությամբ:
Այդ տեսանկյունից հյուրերի համար շարունակում են գրավիչ մնալ Մարտակերտի շրջանի Վանքի ձորակը, Հաթերքի անզուգական բնաշխարհը, Քոլատակի կուսական անտառները՝ շրջակա վանքերով ու եկեղեցիներով, պատմական հնավայրերով, լեռներով, մշտահոս գետերով եւ զուլալ աղբյուրներով, անձեռակերտ հուշարձաններով: Պատահական չէ, որ այցելուներին ավելի շատ ձգում են այս երթուղիները, ովքեր գերադասում են հաղորդակից լինել գյուղական կյանքին, ժողովրդական ավանդույթներին ու սովորություններին, ճաշակել արցախյան անարատ, համուհոտով մթերքները, գիշերել անտառամերձ հյուրատներում եւ զգալ լեռնային օդի, անմահական աղբյուրների կենարար ուժը…
Քոլատակում՝ Կաչաղակաբերդի խորհրդավոր հայացքի ներքո դեռ անցյալ տարվա աշնանից են երիտասարդները ձեռնամուխ եղել էկոտուրիզմի նախադրյալների, ենթակառուցվածքների ստեղծմանը: Նրանցից Գեւորգ Ավանեսյանը կարծում է, որ մինչեւ «դրսից ձեռներեցները կգան եւ կբացահայտեն բնության գաղտնիքները», այդ հրաշալիքների հասցեատերերն իրենք են, եւ առաջին հերթին երիտասարդները պիտի շահագրգռված լինեն բնակավայրի ճակատագրով, իրենց ձեռքերով արարեն ու շենացնեն գյուղը, բարիքներ ստեղծեն, բավարարեն սեփական ընտանիքների եւ հյուրերի պահանջները, լուծեն զբաղվածության խնդիրը, եկամուտներ ստանան եւ ապահովեն զբոսաշրջիկների հոսքը դեպի Քոլատակ ու շրջակա մյուս գյուղեր:
Գետափին ձեռնամուխ լինելով հանգստի գոտու ստեղծմանը, Գեւորգը մտադիր է էկո-տնակների մի ամբողջ համալիր կառուցել՝ անհրաժեշտ բոլոր ենթակառուցվածքներով: Առաջին հինգ տնակներն արդեն տեղադրված են, որոնց թիվն աստիճանաբար կավելանա… Նրա համոզմամբ՝ տարվա բոլոր եղանակներն էլ բարենպաստ են էկոտուրիզմի սիրահարների համար, եւ բնության զարմանահրաշ գրկում հանգստացողները միշտ էլ հագեցած առօրյա կունենան, մանավանդ որ միջավայրը բավականաչափ հետաքրքիր է: Դիմացդ Կաչաղակաբերդն է, Հարսնաքարը, իսկ Կուսանաց լեռները ասես շարունակելով իրար, ներդաշնակ մի ամբողջություն են կազմում:
«Ես վստահ եմ, որ հանգստի համար մարդիկ կնախընտրեն եւ Քոլատակի այս գողտրիկ անկյունը, որտեղ տարին բոլոր կարող են հյուրընկալվել տարբեր նախասիրությունների տեր անձինք՝ պատմաբաններ եւ հնէաբաններ, աշխարհագրագետներ եւ ֆիզիկոսներ, մարզիկներ, արվեստագետներ: Ասել է թե՝ յուրաքանչյուրն իր հետաքրքրությունների աշխարհը կգտնի եւ անպայման գոհ կմնա մեր ծառայություններից: Ինչ վերաբերում է զբոսաշրջիկների սննդի կազմակերպմանը, ապա հյուրերը դրանում միանգամայն վստահ պիտի լինեն, քանի որ նրանց տրամադրության տակ է գտնվելու արցախյան հարուստ խոհանոցը՝ ավանդական ճաշատեսակներով, տարբեր մրգերից եւ անտառային հատապտուղներից պատրաստված հյութերով, չրերով, թարմ կաթնամթերքով, անարատ մեղրով»,- հերթով նշում է Գ. Ավանեսյանը զբոսաշրջիկների կողմից առավել պահանջված ճաշերի անունները՝ հավելելով, թե ախորժակով սնվելուն կնպաստեն նաեւ հանգստի գոտու հարեւանությամբ գտնվող սառնորակ աղբյուրները, «Թթու ջուր» հանքային աղբյուրը, գետի վրա կառուցված լողավազանները, ձիարշավները, սպորտային խաղերը, դեպի պատմամշակութային հուշարձաններ եւ հնավայրեր ձգվող ճամփաներն ու արահետները…
