«Քաղաքականության մեջ չկան մշտական բարեկամներ, կան միայն մշտական շահեր»: Բացառապես այս տրամաբանությամբ է շարժվում Թուրքիան՝ նույնը փոխանցելով նաեւ «կրտսեր եղբորը»՝ Ադրբեջանին:
Թվում էր, թե նոյեմբերի 10-ի հայտարարագրի արդյունքում կհաստատվի խաղաղություն: Բայց իրադարձությունների հետագա ընթացքն այլ բան է ցույց տալիս. մեր երկու հարեւանները մինչ օրս չեն դադարում սադրանքներ եւ թշնամական գործողություններ իրականացնել Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ: Հարց է առաջանում` արդյոք Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի քաղաքականությունը մեր հանդեպ պայմանավորվա՞ծ է հայերիս արդարացված հակակրական վերաբերմունքով իրենց հանդեպ, թե այլ՝ ավելի խոր պատճառներ կան: Հարցին սպառիչ պատասխան տալու համար հարկ է ուսումնասիրել այդ երկու երկրների հարաբերություններն իրենց մյուս հարեւանների հետ:
Երբ 2003-ին Էրդողանը դարձավ Թուրքիայի վարչապետ, թուրք-սիրիական հարաբերություններն ավելի ջերմացան: Քանի որ նա նաեւ լավ հարաբերություններ ուներ Իսրայելի հետ, միջնորդ դարձավ իսրայելա-սիրիական բանակցություններում: Սիրիայի եւ Թուրքիայի ղեկավարների հարաբերություններն ավելի սերտացան: Սակայն 3 տարի անց «Արաբական գարնան» հետեւանքով մերձավորարեւելյան շրջանում քաղաքական իրավիճակն ապակայունացավ, եւ Թուրքիան, օգտվելով առիթից, դարձավ սիրիական հակամարտության միջնորդավորված մասնակից` նպաստելով քաղաքացիական պատերազմի սրմանը: Իսկ արդեն մի քանի տարի անց թուրքական բանակը բացահայտ կերպով ներխուժեց Սիրիա եւ այնտեղ սկսեց զինել տարբեր ահաբեկչական խմբավորումների: Ի դեպ, Արցախի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած 44-օրյա պատերազմի մասնակից սիրիացի վարձկանները Թուրքիայի կողմից զինված ու պատրաստված ահաբեկչական խմբավորումների անդամներ էին, որոնք ի սկզբանե կռվելու էին նախագահ Ասադի օրինական կառավարության դեմ:
2010-ից սկսած` Թուրքիան ամեն ջանք գործադրում էր քաղաքական ու տնտեսական գործիքակազմով նվաճելու Իրաքն ու Սիրիան: Սակայն դա նրան չհաջողվեց: 2013-ին Թուրքիայի ռազմաքաղաքական վերնախավը որոշում կայացրեց նպատակակետին հասնել ուժի կիրառմամբ: 2014-ից Թուրքիան անարգել ներխուժեց Իրաքի ու Սիրիայի` միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները: Հետաքրքրական է այն փաստը, որ օկուպացված տարածքներում գործում է բացառապես թուրքական կառավարական համակարգ` սկսած կրոնականից, վերջացրած կրթականով: Այսինքն՝ Թուրքիան ձգտում է աշխարհին ցույց տալ, որ այդ տարածքները թուրքական աշխարհի մաս են կազմում:
Առանձնակի պետք է նշել, որ Թուրքիան բարիդրացիական հարաբերություններ ուներ նաեւ Իրաքի հետ, այսինքն` վերջինս ոչ մի առումով չէր սպառնում Թուրքիայի անվտանգությանը: Այնուամենայնիվ, Իրաքի տարածք ներխուժումը Թուրքիան արդարացնում է իր սահմանային անվտանգությունն ամրապնդելու անհրաժեշտությամբ: Ումի՞ց: Ինչի՞ց: Այս հարցերի պատասխաններն Էրդողանը չի տալիս: Սպառնալիք չներկայացնող Իրաքի տարածքում Թուրքիան խորացել է շուրջ 100 կմ եւ մինչ օրս այնտեղ է իր 40 ռազմական հենակետերով: Անգամ բարեկամական հարաբերություններն Իրաքի ու Սիրիայի հետ չկաշկանդեցին Թուրքիայի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը՝ ներխուժելու նրանց տարածք եւ հրահրելու արյունալի ռազմական բախումներ:
Այս ամենից կարելի է եզրակացնել, որ Թուրքիայի համար բացարձակապես նշանակություն չունի, թե հարեւան պետությունն իր հանդեպ ունի բարեկամակա՞ն, թե՞ ոչ բարեկամական մոտեցում, միեւնույն է, իրականացնելու է իր ռազմավարական շահերից բխող ռազմականացված քաղաքականությունը: Օրինակները շատ են` Իրաք, Սիրիա, Արցախ եւ այլն:
Թեմայի շարունակությանը կանդրադառնանք թերթի առաջիկա համարներից մեկում:
