«Կարմիր գծերի» տարածաշրջանային հանգույցը

Դեկտեմբերի 21-22-ը Երեւանում էին Իրանի Իսլամական Հանրապետության մեջլիսի Իրան-Հայաստան պատգամավորական բարեկամության խմբի անդամները, որոնք հանդիպել են ՀՀ ԱԺ Հայաստան-Իրան բարեկամական խմբի անդամների հետ, այնուհետեւ այցելել Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր: Խորհրդարանական պատվիրակությանն ընդունել է նաեւ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։

ԻԻՀ խորհրդարանի Ազգային անվանգության եւ արտաքին քաղաքականության մշտական հանձնաժողովի անդամ Մահմուդ Ահմադի Բիղաշը կարեւորել է Հարավային Կովկասի դերը իր երկրի համար՝ ընդգծելով, որ տարածաշրջանային կայունությունն ու անվտանգությունը, սահմանների անխախտելիությունն Իրանի համար «կարմիր գծեր» են, եւ Թեհրանը չի հանդուրժի տարածաշրջանում որեւէ տարածքային փոփոխություն:

Մինչ Իրանի խորհրդարանականներն այցելել են Հայաստան, Իրանի արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը պաշտոնական այցով մեկնել էր Ադրբեջան, որտեղ հանդիպումներ է ունեցել Ադրբեջանի նախագահի եւ ԱԳ նախարարի հետ։ Իլհամ Ալիեւի հետ հանդիպման ընթացքում, անդրադառնալով «3+3» պայմանավորվածություններում Իրանի Իսլամական Հանրապետության ներկայությանը, ԱԳ նախարարը նման համագործակցությունը բնութագրել է տարածաշրջանում խաղաղության եւ կայունության ամրապնդմանը նպաստող եւ ընդգծել, որ տարածաշրջանից դուրս արտաքին ուժերն իրավունք չունեն միջամտելու տարածաշրջանային խնդիրներին։ Այս հարցում Ադրբեջանի նախագահը համակարծիք է, որ «տարածաշրջանային խնդիրները պետք է ինքնուրույն լուծվեն տարածաշրջանի երկրների կողմից», եւ դեմ է արտահայտվել «տարածաշրջանից դուրս երկրների ներգրավմանը տարածաշրջանային հարցերում»։ Ադրբեջանի շահագրգռվածությունն այդ հարթակի դերի եւ կշռի մեծացման ուղղությամբ պայմանավորված է նրանով, որ այդ կերպ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի փոխարեն ճանապարհ է հարթվում Թուրքիայի համար, որը նախքան 2020 թ. պատերազմը բազմիցս փորձել է, սակայն չի կարողացել ներգրավվել արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթացներում։

Ադրբեջանական մամուլը հանդիպման օրակարգը ներկայացնելիս նշում է, թե Իրանը հետաքրքրված է Ադրբեջանի այսպես կոչված` «ազատագրված տարածքներում» իրականացվող նախագծերով։ Ջեյհուն Բայրամովը, խոսելով երկու երկրների համատեղ իրականացվող ծրագրերի մասին, նշել է Արաքս գետի վրա «Խուդաֆերին» եւ «Գըզ Գալասի», Նախիջեւանում Օրդուբադի հիդրոէլեկտրակայանների, ինչպես նաեւ Աստարա գետի վրա կամրջի կառուցման եւ մի շարք այլ ծրագրերի մասին։ Իրանական կողմը դեմ չէ ընդլայնելու երկկողմ հարաբերությունները, ավելին՝ Իրանի արտաքին գերատեսչության ղեկավարն ընդգծել է, որ «պատրաստ են ավարտին հասցնել բոլոր նախկին նախագծերը եւ երկու երկրների միջեւ նոր համաձայնագրեր կնքել»։

Իրանական մամուլը, ինչպես օրինակ՝ «ԻՌՆԱ» լրատվական գործակալությունը, ԱԳ նախարարի Բաքու կատարած այցի օրակարգում ուշադրություն է դարձնում վերջինիս հանդիպմանը Ադրբեջանում բնակվող իրանցիների հետ։ Այս հանդիպմանը, որին, ըստ գործակալության հաղորդման, մասնակցել են Ադրբեջանում ապրող մեծաթիվ իրանցի արվեստագետներ, մարզիկներ, գործարարներ եւ հայտնի գործիչներ, Ամիր Աբդոլլահիանը նրանց անվանել է իրանցիներ, որոնք այլ երկրներում Իրանի գլխավոր դեսպաններն են։ Անդրադառնալով արտերկրում մոտ 5 միլիոն իրանցիներին՝ Իրանի բարձրաստիճան պաշտոնյան ընդգծել է, որ 13-րդ գումարման կառավարությունում ձգտում են ընդունել ամբողջ աշխարհում իրանցիների պաշտպանության մասին համապարփակ օրենք, որպեսզի «ոչ մի իրանցի չվախենա վերադառնալ Իրան հակաիրանական քարոզչության արդյունքում»։

Ադրբեջանում ապրող իրանցիների հետ հանդիպումը բավական ազդեցիկ ուղերձ է այդ երկրի իշխանություններին, որով ցույց է տրվում, թե ինչպիսի ազդեցության լծակ կարող են ունենալ հակաիրանական տրամադրություններ խթանելու դեպքում։ Պետք է նշենք, որ համանման քաղաքականություն է վարում նաեւ Ադրբեջանը։ Այդ տրամաբանության մեջ պետք է դիտարկել Ադրբեջանում հասարակական գործիչ ներկայացող ոմն Սամիր Մամեդովի գրառումը «Միացյալ Ադրբեջանի երազանքի» մասին՝ Թավրիզ մայրաքաղաքով։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանում իշխանության լիակատար վերահսկման տակ են ոչ միայն լրատվամիջոցները, այլեւ հասարակական, քաղաքական գործիչները, անգամ՝ ընդդիմադիր, ակնհայտ է դառնում, որ Թավրիզ կենտրոնով պետության գաղափարը սնուցվում է իշխող ուժի կողմից։