Աշխարհասփյուռ հայության մտքի շողարձակումներն ու բարի գործերն ամենուր են: Պատվաբեր իրողություն, որով, հիրավի, հպարտանալու իրավունք ունենք ազգովի: Այդ զգացողությունը մեզ պարգեւում են նրանք՝ երեւելի անհատները, որոնց անունն ու գործերը չեն խունանում ժամանակների մշուշում: Չի մոռացվում նրանց վաստակը՝ անկախ գործունեության վայրից ու ոլորտից: Ուստի տեղին է գոնե պատեհ առիթներով անդրադառնալ այդ արժանավոր մարդկանց:
Գեւորգ Գրիգորյան-Եվանգուլյան. գուցեեւ շատերին ոչինչ չասող անուն, մինչդեռ ժամանակին սիրված ու հեղինակավոր դեմք էր բարեկամ երկրի՝ Վրաստանի մայրաքաղաքում: Քաղաքագլուխ եղած կարճատեւ ժամանակահատվածում նա արել է երախտագիտության արժանի գործեր:
1843 թ. Թիֆլիսում ծնված հայորդին մասնագիտությամբ իրավաբան էր՝ ավարտել էր Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանը, իսկ պատանեկան տարիներին տարվել դերասանությամբ, մասնակցել ներկայացումների՝ ցուցաբերելով գովելի օժտվածություն: Թվում էր, թե բեմն էր լինելու նրա ճակատագիրը կամ լրագրության ասպարեզը, քանի որ նաեւ աշխատակցում էր հանրահայտ «Մշակին», «Մեղու Հայաստանի» շաբաթաթերթին, հանդես գալիս համարձակ հրապարակումներով: Սակայն այդ զբաղմունքները տեղի էին տալու. 1867 թ. աշխատանքի է անցնում որպես դատական քննիչ, հաշտարար դատավորի օգնական, այնուհետեւ ստանձնում Թիֆլիսի դատախազի օգնականի պաշտոնը: Սրանց հաջորդում է գործունեությունը փոխարքայի գլխավոր կառավարության դեպարտամենտում: Զուգահեռաբար ընդգրկված էր նաեւ Ներսիսյան եւ Գայանյան դպրոցների հոգաբարձուների կազմում, հնարավորինս աջակցում էր Էրզրումի Սանասարյան վարժարանի ազգաշահ գործունեությանը: Ասել է, թե ազգային մտահոգություններով ապրող գործիչ, որին առաջիկայում սպասվում էր վրաց մայրաքաղաքը ղեկավարելու պատվաբեր ու դժվարին գործը: Իսկ մինչ այդ ընտրվելու էր դատական դեպարտամենտի անդամ, հետո թողնելու էր այդ ամենը, աշխատելու էր որպես փաստաբան՝ արժանանալով նախանձելի ճանաչման ու ձեռք բերելով մեծ համբավ:
Անվանի փաստաբանը 1870 թ. ընտրվում է Թիֆլիսի քաղաքային խորհրդի անդամ, այնուհետեւ բազմիցս վերընտրվում այդ պաշտոնում: Իսկ 1897 թ. հոկտեմբերի 6-ին Թիֆլիսի քաղաքագլխի ընտրություններում հաղթելով իր մրցակից Գ. Թամանյանցին՝ ընտրվում է քաղաքագլուխ: Այդ պաշտոնում, սակայն, որոշակի խնդիրների պատճառով Եվանգուլյանը հաստատվում է ամիսներ անց: Բանն այն է, որ 1898 թ. վերջին Կովկասի քաղաքական մասի կառավարիչ եւ ռազմական օկրուգի հրամանատար, մոլի միապետական եւ ռեակցիոներ Գոլիցինը ձերբակալում եւ դատական գործ է հարուցում ինչպես նորընտիր քաղաքագլխի, այնպես էլ խորհրդարանի առավել ակտիվ անձանց նկատմամբ: Բարեբախտաբար, դատարանը բոլորին արդարացնում է:
Պաշտոնավարության ընթացքում հայազգի քաղաքագլուխը իրագործում է հսկայական աշխատանքներ: Բավական է նշել, որ նրա ջանքերի շնորհիվ է իրականացվում Թիֆլիսի էլեկտրական լուսավորությունը: 1899 թ. ապրիլին, ընդունելով վրաց եկեղեցու պատրիարք Ֆլավիանիի խնդրանքը, կոչով դիմում է հայ մեծահարուստներին, որպեսզի դրամական օգնություն ցուցաբերեն վրաց մայր եկեղեցու վերանորոգման համար: Կարճ ժամանակամիջոցում հավաքվում է անհրաժեշտ գումարը:
Սիրված քաղաքագլուխն արժանանալու էր նաեւ Ամենայն հայոց Մկրտիչ Խրիմյան Վեհափառի հայրապետական օրհնությանը: Դա 1900 թ. հունիսի 15-ին էր, առիթը՝ առաջնորդանիստ վանքի բակում Ղուկասյան թանգարանի կառուցման գործին քաղաքագլխի նվիրական աջակցությունը:
1910 թվականը եւս հիշարժան է վրաց մայրաքաղաքի տարեգրության էջերում. Եվանգուլյանի նախաձեռնությամբ ապրիլի 10-ին Թիֆլիսում բացվում է քանդակագործության եւ գեղանկարչության առաջին դպրոցը, որը հետագայում հսկայական դերակատարություն ունեցավ: Դպրոցի բացումից հետո եռանդուն գործչին ընդամենը մեկ տարվա կյանք էր մնացել. 1901 թ. այս օրը երեկոյան Եվանգուլյանը վախճանվում է «Հերակլի» անվանյալ… բաղնիքում: Նրա անակնկալ մահը հոգեբանական ծանր ապրումներով է համակում վրաց մայրաքաղաքի ողջ բնակչությանը: Նրա շիրիմն հանգչում էր հայկական Խոջիվանքի գերեզմանատանը: Ջանադիր քաղաքագլխի գերեզմանն այժմ գոյություն չունի: Դե արի ու հասկացիր երախտամոռ աշխարհի բանը…
