Արցախյան 44-օրյա պատերազմը, որ իր նախորդներից առանձնանում է ողբերգական, դաժան ճակատագրերով ու իրադարձություններով, շարունակում է խոր մտահոգությունների ու անհանգստությունների առարկա մնալ գրողների ու արվեստագետների, ամեն մի հայ մարդու համար, յուրովի արտացոլվել նրանց հուշերում, գեղարվեստի ուժ ստացած ստեղծագործություններում: Եվ եթե այսօր որոշակի քայլեր են արվում պատերազմի պատճառած ավերածությունները վերացնելու, մշտական բնակավայրերից բռնի տեղահանված ընտանիքների սոցիալական վիճակը մեղմելու, նրանց կացարաններ տրամադրելու եւ այլ կարգի աջակցություն ցուցաբերելու համար, ապա ծանր մարտերում նահատակված զավակների, նրանց անդառնալի կորստի ցավը հարազատներին հանգիստ չի տալիս: Համազգային այս ողբերգությունը, բնականաբար, վերապրում է մեզանից յուրաքանչյուրը:
Պատերազմի մասին գրվում են (եւ կգրվեն) բազում գրքեր, հերոսներին ձոնվում են երգեր, արարվում կտավներ: Եվ այս ամենի հիմքում հայրենիքն է, նրա երդվյալ զինվորը, որ անցնելով ծանր փորձությունների, դժոխքի միջով՝ ամենաճակատագրական պահին ապավինում է մորը, Աստծուն, նրա օրհնանքից ուժ ստանում եւ շարժվում առաջ: Հազարավոր հայորդիների թվում արցախյան երրորդ պատերազմին առաջիններից է կամավորագրվել երիտասարդ արվեստագետ, գեղանկարիչ Սեւադա Սարգսյանը, ով ստիպված էր վրձինը փոխարինել ինքնաձիգով ու հայտնվել բարդ ու օրհասական իրավիճակներում: Գումարտակը, որի կազմում կռվում էր նա, հաճախ էր հայտնվում թշնամու թիրախում ու ենթարկվում հրետակոծությունների…
Տղան հրաշքով է փրկվել ռազմագործողությունների իրականացման ժամանակ շրջապատում պայթած ականից, ու նրա սուր հայացքից դուրս չեն մնացել ազդեցիկ դրվագներն ու պատկերները, մարտական ընկերների հետ կապված պատմությունները: Եվ մեկ տարի անց Սեւադա Սարգսյանը պատերազմի ընթացքում իր վերապրածը ժողովել է 44 կտավում, որ «ծնվել, միս ու արյուն են ստացել ցավի եւ տառապանքի միջից՝ չկորցնելով լավատեսությունը վաղվա լուսավոր օրերի, հաղթանակի նկատմամբ»: Գեղանկարիչը փորձել է մղձավանջային 44 օրերի պատկերն ընդհանրացնել անհատական ցուցահանդեսում ներկայացված իր ստեղծագործություններում, որին «Դժոխքի ձոր» խորհրդանշական անունն է տվել՝ խտացնելով տագնապի գույները…
Սեւադայի խոստովանությամբ՝ սա արցախցի արվեստասեր այցելուների հետ իր առաջին հանդիպումն է: Ցուցահանդեսը, որ բացվել է Ստեփանակերտի պատկերասրահում, համոզիչ եւ ճշմարիտ արտացոլման շնորհիվ անմիջապես գրավել է լայն հասարակության ուշադրությունը: Տեղանքը, որ անկրկնելի, գեղատեսիլ բնապատկերներ է հիշեցնում, տեւական հրետակոծություններից «ավերվել, խոշտանգվել է, վերածվել դժոխային տեսարանի»: Իսկ կտավներում՝ մարտնչող զինվորն է ամենատարբեր իրավիճակներում, նրա խիստ վտանգված առօրյան, շրջապատող իրերը, խոցված խրամատը, թեւատված ծառերն ու թփերը, երկարող, տխուր գիշերներն ու հրդեհված լուսաբացը…
Ու այս ամենով հանդերձ գեղանկարիչ զինվորը չի հուսահատվում, չի կորցնում «երկնքից ճառագող լույսի եւ հույսի, հավատի զգացումը», համոզված է, որ «Արցախի վիրավոր կաղնին վերստին ուժ է առնելու, եւ նրան սնող, պաշտող մայր հողը բուժելու է իր վերքերը: Ծառը գարնանը դալար շյուղեր է արձակելու, եւ թշնամին անզոր է գտնվելու կասեցնել նրա հաղթարշավը»…
