Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
ԱՐԽԻՎ
Հայաստանի Հանրապետություն
Հինգշաբթի, Մայիսի 22, 2025
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Հայաստանի Հանրապետություն
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Հայաստանի Հանրապետություն
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Գլխավոր Այլք

Պահու բերդ

Մարտի 31, 2022
Այլք
Պահու բերդ
5
ԿԻՍՎԵԼ ԵՆ
540
ԴԻՏՈՒՄ
Share on FacebookShare on Twitter

Սա Հայաստան է, եւ վերջ…

Լեոնիդ Ազգալդյան

Քաշաթաղի շրջանի Երկաթավորք գյուղի մոտակայքի հնամենի բերդի դիմաց՝ դեպի արեւմուտք, կա եւս մի պատմական բերդ-ամրոց, որը Որոտանի աջակողմյան Քաշունի գետի ձախափնյա ժայռակերտ բլրի վրա է։ Երկաթավորքից ոլորապտույտ ու դժվարանց ճանապարհը տանում է մի ավերակ գյուղ, որտեղ, մինչ արցախյան վերջին՝ 44-օրյա պատերազմը, ամռանը Կապանից եկած մի քանի ընտանիք անասուններ էին պահում: Մի տարեց մարդ մեզ ուղեկցում է Պահու բերդ:

Գնում ենք «Նիվա» մեքենայով: Հասնում ենք Քաշունի գետին եւ անցնում ծանծաղուտով: Հնում այստեղ քարակերտ կամուրջ է եղել, որով հայոց զինվորներն անցել ու բարձրացել են դեպի երբեմնի հզոր ու անմատչելի ամրոցը: Պահպանվել են կամրջի հենասյունները: Գետի մյուս ափին առաջին հայացքից թվում է՝ հենց այդպես մեծ-մեծ քարեր կան, սակայն երեւում է՝ այստեղ ավելի վաղ շրջանում կիկլոպյան ամրոց ու բնակատեղի են եղել: Առհասարակ, տեղանքն այնպես է, որ միակ հարմար ճանապարհն այստեղով է դարեր առաջ անցել եւ այսօր էլ պահպանվել է: Ոլորապտույտ ճանապարհը մեզ հասցնում է բարձունքին, որտեղ մի մուսուլմանական միջնադարյան դամբարանի ավերակ կա, մի շինություն է, որն սկզբում հայկական մատուռ էինք կարծել: Մոտերքում մահմեդական գերեզմանոց է՝ հիմնականում 20-րդ դարի գերեզմանաքարեր են: Այստեղից հեռու չէ մեր նպատակակետը: Ժայռակերտ բլուր է, որի արեւելյան կողմում պարիսպներ են: Ըստ երջանկահիշատապ հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանի՝ այս ամրոցը Պահու բերդն է («Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում», Երեւան, 1999 թ.), որը, հավանաբար, եղել է ինչ-որ իշխանի դղյակ: Բերդի մուտքը հարավ-արեւելքից է: Երկու աշտարակներ հպարտորեն հսկում են դեպի ամրոց տանեղ մուտքը, իսկ ավելի ներսում շինություններ են՝ հավանաբար զորանոցներ, որտեղ հայ զինվորներն են բնակվել եւ պաշտպանել դղյակի ու տարածքի անդորրը: Հնարավոր է նաեւ՝ ամրոցի ներսում բնակիչներ են ապրել: Այստեղից երեւում է նաեւ Երկաթավորքի ամրոցի արեւմտյան կողմը, որն ամբողջությամբ ժայռեղեն է, եւ մի քանի արծիվներ են ճախրում երկնքում, ապա իջնում ժայռերին. հավանաբար, այստեղ նրանց բներն են:

Պահու բերդն էլ թեքություն ունի: Հյուսիսային կողմը բավականին բարձր է՝ ուղղաձիգ ժայռերով։ Մոտ 60 աստիճան թեքությամբ բլուրը ցածրանում է։ Ներքեւում՝ մուտքի հարեւանությամբ, մեծ-մեծ ժայռեր են, որոնք նույնպես օգտագործվել են որպես պարսպամաս, հենակետ։ Ավելի վերեւում շատ են շինությունները եւ քանդվածների հետքերը, տեղ-տեղ պահպանվել են պատերը՝ մինչեւ 1 մ լայնությամբ: Հիմնականում բնական ժայռերն են պարիսպների դեր կատարել, սակայն թույլ մասերում պատեր են շարված: Արեւմտյան կողմում ավելի շատ են մարդու կերտած պատերը: Բլրի վերեւում՝ հյուսիսային կողմում, մի կլորավուն տարածք է պահպանվել: Հավանաբար, այս մասում է եղել բերդի տիրոջ պալատը: Պահպանված պատերն ու դիրքը դա են հուշում: Ուղղաձիգ ժայռով գաղտնուղի է եղել ժամանակին՝ պալատի սենյակներից մեկում: Երեւում են նաեւ գաղտնուղու հետքերը: Իսկ հարակից տարածքում ավելի ամրացված են պարիսպները: Այժմ ծառեր են աճել հողով լցված տների տեղում: Մինչեւ ընկերներս՝ Լեռնիկն ու Սլավան, չափումներ էին կատարում, փորձում եմ ներքեւ իջնել արեւմտյան պատով: Գտնում եմ հեշտ ճանապարհը, որը նաեւ ամրոցապահներն են ժամանակին օգտագործել՝ մուտք ու ելք արել: Ներքեւում մոտ 10 մ բարձրությամբ պատ է շարված՝ կիպ լանջի հետ: Քիչ հեռու եղել է մուտք, որը հսկվել է. կա աշտարակի նման շինությում: Նույն կողմում է հոսում գետակը, որի ափին հնամենի մի գյուղ կա՝ Հարթեքը (հիշատակվում է 13-րդ դարից)՝ ուղղաձիգ ժայռի տակ: Երեւի ժամանակին այս գյուղն էլ է պատկանել բերդին, եւ այստեղից է բերդը նաեւ ջուր վերցրել: Բերդը պահող բլրի արեւմտյան գաղտնուղին, հավանաբար, դրա համար է գործել:

Պտտվում եմ բերդի 4 կողմով՝ ժայռեր ու պարիսպներ, ծառեր ու մացառներ: Շատ վայրի նուռ կա տարածքում: Ժամանակի ընթացքում ժայռաբեկորներ են պոկվել լանջերից ու գլորվել ներքեւ: Մի պահ պատկերացնում եմ, որ նույն ժայռաբեկորների հետեւում են պատսպարվել բերդը պաշարածները՝ պաշտպանվելով վերեւից արձակված նետերից: Ավելի ներքեւում դարձյալ պարիսպներ են եղել. Պահպանվել են հիմքերը, տեղ-տեղ պատերը մոտ 2 մ բարձրություն ունեն: Պարզ է՝ ամրոցապաշտպան առաջին շերտն է, իսկ քիչ հեռվում արդեն գետի փորած կիրճն է: Ամրոցապահ բլրի արեւելյան կողմում նույնպես պարիսպ է եղել: Ժամանակն իր գործն է արել. քանդվել են պարիսպները, սակայն կա նաեւ երկրորդ խնդիրը՝ տարածքի գյուղերի տները կառուցվել են նույն պարիսպներից տարած քարերով: Բազում տեղերում է զգացվում այդ երեւույթը: Երկաթավորքի ու Պահու բերդերը ժամանակին համագործակցել են, հավանաբար, պատկանել են նույն իշխանին: Երկաթավորքում հիմնական բանակն է ամրացված եղել, իսկ Պահու բերդում՝ իշխանի թիկնազորն ու բերդապահ ջոկատները: 2 ամրոցն էլ հիմնականում Որոտանի ներքին հոսանքից թշնամու ներթափանցումը կանխելու դեր են խաղացել: Որոտանը միջին հոսանքում անցնում է արդեն կիրճով, այս հատվածում նույնպես մի քանի ամրոց է գործել դեռեւս նախաքրիստոնեական շրջանից: Ամեն դեպքում այս հատվածում միջնադարյան բերդերից առավել լավ են պահպանվել Պահու բերդը, Երկաթավորքինը եւ Որոտանի աջափնյա Բարկուշատի ամրոցը:

Թեգեր: Պահու բերդՔաշունի
Կիսվել2Tweet1Կիսվել
Զոհրաբ Ըռքոյան

Զոհրաբ Ըռքոյան

Զոհրաբ Բուրաստանի Ըռքոյանը ծնվել է 1958 թ. նոյեմբերի 26-ին ՀԽՍՀ Մարտունու շրջանի Գեղհովիտ գյուղում, բանվորի ընտանիքում: 1966 թ. ընդունվել և 1974 թ. ավարտել է Գեղհովիտի Ալ. Մյասնիկյանի անվան միջնակարգ դպրոցի 8-րդ դասարանը և նույն թվականին ընդունվել Երևանի մեքենաշինական տեխնիկում, ավարտել 1978 թ.: 1980 թ. փետրվարին աշխատանքի է ընդունվել Երևանի քաղաքային էլեկտրատրանսպորտի վարչության նորոգման մեխանիկական գործարանում: 1985-91 թթ. ընդունվել և ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը: 1991-96 թթ. աշխատել է Մասիսի շրջանի դպրոցներում՝ հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ: 1996 թ. մարտի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 15-ը աշխատել է Երևանի պետական համալսարանի «Երևանի համալսարան» պաշտոնաթերթի խմբագրությունում՝ որպես պատասխանատու քարտուղար: 1996 թ. սեպտեմբերից մինչև 2010 թ. օգոստոսի վերջն աշխատել է ԼՂՀ Քաշաթաղի շրջանի ԿՄՍԵ վարչությունում՝ առաջատար մասնագետ, այնուհետև` նույն վարչության պետի տեղակալ: 2010-ից մինչ օրս Քաշաթաղի շրջանային «Մերան» թերթի գլխավոր խմբագիրն է։ 1989-1994 թթ. մասնակցել է ՀՀ և Արցախի սահմանների պաշտպանական և ազատագրական մարտերին: Նույն ժամանակ ռեպորտաժներով հանդես է եկել ՀՀ լրատվական միջոցներով: «Արծիվներն ամպերի մեջ են» գրքի և «Մեր Քաշաթաղը» լուսանկարների ալբոմի հեղինակ է։ Մարտական, կրթամշակութային և այլ բնագավառներում ցուցաբերած ծառայության համար պարգևատրվել է ՀՀ ՊՆ «Գարեգին Նժդեհ», «Անդրանիկ Օզանյան» գերատեսչական մեդալներով։ Արցախի Հանրապետության նախագահ Ա. Ղուկասյանի կողմից արժանացել է «Մարտական ծառայություն» մեդալի, իսկ Բ. Սահակյանի կողմից՝ «Վաչագան Բարեպաշտ» շքանշանի։ Քաշաթաղի շրջանում կրթության համակարգում ունեցած նվիրումի համար արժանացել է ՀՀ ԿԳ նախարարության Ոսկե հուշամեդալի և պատվոգրերի, ԼՂՀ կառավարության պատվոգրի։ Քաշաթաղի շրջանում ՀՀ Երկրապահ կամավորականների միության հիմնադրման և հետագայում բաժանմունքի աշխատանքներում ունեցած ծառայությունների համար արժանացել է ՀՀ ԵԿՄ հուշամեդալի, ՀՀ ԵԿՄ «20-ամյակ» և այլ մեդալների, պատվոգրերի, «Հատուկ գնդի» պատվոգրի։ Քաշաթաղի շրջանի կայացման գործում ունեցած ծառայությունների համար ԱՀ վարչապետ Ա. Հարությունյանի կողմից պարգևատրվել է «Հուշամեդալով»։ 2014 թ. օգոստոսին մասնակցել է Արցախի սահմանների պաշտպանության մարտերին՝ Մատաղիսում։ 2016 թ. ապրիլի սկզբից մինչև հունիսի վերջը մասնակցել է Արցախի սահմանների պաշտպանությանը, լուսաբանել առաջնագծում կատարվող իրադարձությունները։ 2020 թ. պատերազմի օրերին աշխատել է շրջանային ՔՊ շտաբում, նաև Բերձորի իր բնակարանը տրամադրել Արցախին օժանդակող կազմակերպություններին, աջակցել նրանց աշխատանքին, կազմակերպել սննդի, հագուստի և այլ անհրաժեշտ իրերի ներկրում Արցախ։ ՀՀ ԵԿՄ անդամ է, Քաշաթաղի տարածքային բաժանմունքի փոխնախագահն էր մինչև 2020 թ. նոյեմբերը: Ամուսնացած է, ունի երեք դուստր:

Նույնատիպ Հոդվածներ

Հետաքրքիր է իմանալ

Հետաքրքրական է

Մայիսի 30, 2023
Պատմության հետագծով

Պատմության հետագծով

Մայիսի 30, 2023

ՀՀ-ում առաջին էքսկուրսիոն քարանձավը հասանելի է այցելուներին

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Իսկ մենք գիտե՞նք մեր «Դոկտոր Մահին»…

Հետաքրքրական է

Պատմության հետագծով

Հաջորդ Հոդվածը
Ինչի՞ համար կարող եք զղջալ օր ծերության

Երջանկությունն ըստ Աստվածաշնչի

«Իմ ավագ ընկեր, իմ սիրելի ընկեր, գալիս եմ գլուխ խոնարհելու Ձեր առաջ»

«Իմ ավագ ընկեր, իմ սիրելի ընկեր, գալիս եմ գլուխ խոնարհելու Ձեր առաջ»

Ամենաընթերցվածը

  • «Մեր լեզուն մենք ենք որ կանք…»

    «Մեր լեզուն մենք ենք որ կանք…»

    33 Կիսվել են
    Կիսվել 13 Tweet 8
  • Հատիս լեռն ու ամրոցը

    25 Կիսվել են
    Կիսվել 10 Tweet 6
  • Ինչ իրավունքներ ունեն հղիներն ու մինչեւ 3 տարեկան երեխա խնամող աշխատողները

    427 Կիսվել են
    Կիսվել 171 Tweet 107
  • Հայ բեմի «մետաքսե դուստրը»

    7 Կիսվել են
    Կիսվել 3 Tweet 2
  • 34 տարի առաջ ծնունդ առավ Արցախյան շարժումը

    24 Կիսվել են
    Կիսվել 10 Tweet 6

Սոցցանցեր

Ցանկ

  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Օգտակար Հղումներ

  • Armenpress
  • Armenpress | History
  • Республика Армения
  • Պատմություն
  • Հեղինակներ

Մեր Մասին

Հայաստանի Հանրապետություն՚ օրաթերթը ստեղծվել է 1990 թ.

Ներկայում օրաթերթը հրատարակվում է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության կողմից:

 

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist