Հայաստանի ռազմավարական գործընկեր պետության՝ ՌԴ-ի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը օրերս հայտարարեց. «Հայ-ադրբեջանական սահմանին վերջին կրակոցները ցույց են տվել, որ իրավիճակն այս տարածաշրջանում դեռ ամբողջությամբ չի հանդարտվել։ Նման իրավիճակում մեծանում է ռուսական դիվանագիտության դերը հետագա կարգավորման համար»: Նկատենք, որ երկրի ղեկավարը, որի հետ ունենք Հայաստանի սահմանների պաշտպանության և անվտանգության ոլորտում դաշնակցային հարաբերություններ, շեշտում է մի կողմից՝ իր դաշնակցի և մյուս կողմից՝ սերտ հարաբերությունների մեջ գտնվող հարևան պետության միջև առկա ռազմական կոնֆլիկտը հարթելու դիվանագիտական միջամտության մասին:
Նոյեմբերի 16-ին փորձագիտական որոշ շրջանակներից կարծիքներ հնչեցին, որ ՌԴ-ն պետք է ռազմական միջամտություն ցուցաբերեր արդեն Հայաստանի բուն տարածքում ծավալվող գործողություններին: ՀՀ Սնվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանն էլ Հանրային հեռուստաընկերության եթերում հայտարարեց. «Քանի որ Ադրբեջանը հարձակվել է Հայաստանի տարածքի վրա, մենք դիմում ենք Ռուսաստանի Դաշնությանը ՀՀ և ՌԴ-ի միջև գոյություն ունեցող 1997 թվականի պայմանագրի շրջանակներում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու կոչով»։ Անկասկած, ՀՀ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի դիմումը ՌԴ-ի համապատասխան կառույցների կողմից ընդունվել է ըստ պատշաճի: Դատելով օրվա իրադարձությունների հետագա զարգացումներից՝ հայկական և ռուսական կողմերը 102 ռազմաբազայի միջամտության անհրաժեշտությունը չեն տեսել: Դրա պատճառն առաջին հերթին այն էր, որ ՀՀ ԶՈՒ ստորաբաժանումները համարժեք պատասխան տվեցին թշնամուն, և այդ իրավիճակում ՌԴ-ի ռազմական աջակցության կարիքը չկար: Մյուս կողմից էլ՝ ռազմական բախումն այն ծավալի չէր, որ ՌԴ 102-րդ ռազմաբազայի զինված ուժերի՝ ՀՀ արևմտյան սահմաններից արևելյան սահման տեղափոխելու կարիք լիներ: ՌԴ-ն Հայաստանում տեղակայված իր ռազմաբազայի հրամանատարի ոչ ռազմական միջնորդությամբ կանգնեցրեց բախման ընդլայնումն այն դեպքում, երբ հայկական զինված ուժերին արդեն հաջողվել էր հետ մղել նենգ և դավադիր գործելաոճով հայկական դիրքերը գրաված ադրբեջանցիներին:
Սակայն այդքանից հետո էլ փորձագիտական շրջանակներից էմոցիոնալ դատողություններ են հնչում, որ ՌԴ-ն անպայման պետք է ռազմական միջամտություն ցուցաբերեր: Նախ նկատենք որ, ինչպես նշվեց վերևում, բախման հանգուցալուծման ռազմական բաղադրիչը Հայաստանի բանակն ապահովել էր, իսկ միջնորդական, դիվանագիտական բաղադրիչն ապահովեց ՌԴ-ն:
Մյուս կողմից էլ՝ մեր հասարակության զգալի հատվածի համար դժվար է համակերպվել այն իրողության հետ, որ ՌԴ-ն, հատկապես ներկայիս աշխարհաքաղաքական իրավիճակում, բացի Հայաստանի հետ ռազմավարական հարաբերություններից, այլ առաջնահերթություններ էլ ունի: Առաջին՝ Ռուսաստանը միանշանակ չի ցանկանում հարաբերությունները վատացնել Ադրբեջանի հետ, որի խոշոր սփյուռքն ապրում է իր տարածքում, և Բաքուն համարվում է ռուսական զենքի խոշոր գնորդներից մեկը: Մյուս կողմից էլ՝ Ադրբեջանն առիթը բաց չի թողնում Ռուսաստանի հետ իր «բարեկամական» հարաբերությունների մասին բարձրաձայնելու, և այս դեպքում տրամաբանական չէր լինի ՌԴ-ի ռազմական արձագանքը, ինչքան էլ վերջինիս գործողությունները դուր չգային իրեն: Բայց միանշանակ է, որ Ադրբեջանի նման վարքագիծը կարող է հասնել մի կետի, երբ ռուսական արջն ստիպված արթնանա:
Մյուս կողմից էլ՝ Արևմուտքի մեծ ճնշումների և տնտեսական պատժամիջոցների պայմաններում Ռուսաստանը փորձում է ռազմական և տնտեսական ոլորտում գործընկերային հարաբերություններ պահպանել նույն այդ բևեռի ռազմաքաղաքական միավորի՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի հետ: Ընդ որում՝ այդ ցանկությունը երկկողմ է: Հետևաբար, ՌԴ-ի շահերի տեսանկյունից ձեռնտու չէ Թուրքիայի՝ արդեն ենթակա պետության՝ Ադրբեջանի դեմ ռազմական ուժի կիրառումը, դրա համար էլ նա միայն դիվանագիտական ջանքեր է գործադրում: Բայց մյուս կողմից էլ թյուրքական պետություններն են սկսել Ռուսաստանի այդ պահվածքից օգտվել՝ ավելի ու ավելի սանձարձակ գործողությունների դիմելով, ընդհուպ՝ ՀՀ-ի ինքնիշխան տարածքի ուղղությամբ ոտնձգությունները՝ լավ իմանալով, որ այն ՌԴ-ի ռազմաքաղաքական անվտանգության գոտում է:
Վերջին օրերի իրադարձությունների համատեքստում ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Էդուարդ Աղաջանյանը հայտարարեց, որ Հայաստանը ՌԴ-ին դիմել էր ՀՀ տարածքային ամբողջականության համատեղ պաշտպանման առաջարկով, որին ի պատասխան Մոսկվան առաջարկել է լուծման քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհը՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի իրականացումը, իսկ վերջինիս վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանն իր կարծիքն արդեն արտահայտել է կառավարության նիստում:
