Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
ԱՐԽԻՎ
Հայաստանի Հանրապետություն
Չորեքշաբթի, Մարտի 22, 2023
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Հայաստանի Հանրապետություն
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Հայաստանի Հանրապետություն
Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
Գլխավոր Միջազգային

«Թուրքոմանների» խաղաքարտը

Ովքե՞ր են տարածաշրջանում նոր սուբյեկտ ունենալու շահառուները

Հունվարի 30, 2023
Միջազգային
«Թուրքոմանների» խաղաքարտը
1
ԿԻՍՎԵԼ ԵՆ
133
ԴԻՏՈՒՄ
Share on FacebookShare on Twitter

Սիրիայի եւ Իրաքի թուրքոմանները (թուրքմենները) հայտարարել են «Թուրքիայի ազգային պայմանագրի» սահմաններով սեփական պետություն ստեղծելու ծրագրերի մասին։ Նշենք, որ այդ մասին առաջին անգամ չի բարձրաձայնվում, մասնավորապես անցած տարվա օգոստոսին նման մտադրությունը «հիմնավորել» էին իբր «ահաբեկչությունից պաշտպանվելու եւ Թուրքիայի անվտանգության» ապահովմամբ։

Քիչ հավանական է, որ «սեփական պետություն» ունենալու մտադրությունը խմորվել է թուրքոմանների միջավայրում, առավել համոզիչ է այն, որ կան արտաքին շահառուներ։ Հասկանալու համար, թե ի՞նչ խնդիր են լուծելու թուրքոմանները Մերձավոր Արեւելքում, եւ ո՞ւմ շահերից է բխում հերթական արհեստական պետության ի հայտ գալը տարածաշրջանում, անհրաժեշտ է արձանագրել, թե ովքե՞ր են թուրքոմանները, եւ ի՞նչ է «Ազգային ուխտը»։

Օսմանյան խորհրդարանի պատգամավորների կողմից 1920 թ. հունվարի 28-ին փակ նստաշրջանում ընդունված «Ազգային ուխտը» (թուրք.` Misak-ı Milli) Օսմանյան սուլթանության անկումից հետո ծառայեց որպես Թուրքիայի նոր սահմանների սահմանազատման փաստաթուղթ։ 6 կետից բաղկացած ծավալապաշտական փաստաթղթով Թուրքիայի սահմաններում էին ներառվում Արեւմտյան Թրակիան, Կիպրոսը, Էգեյան կղզիները, նախկին Մոսուլի եւ Հալեպի վիլայեթները եւ այլն։ («Ազգային ուխտի» սահմաններին վերաբերող տարբեր քարտեզներում Թուրքիայի կազմում են ներառված նաեւ Աջարիան եւ Նախիջեւանը):

2002-ից սկսած Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավորած «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցության իշխանության գալով՝ Թուրքիան վերադիրքավորվեց որպես տարածաշրջանային, ապա նաեւ միջազգային դերակատար։ Սիրիայի, Իրաքի եւ ընդհանուր առմամբ տարածաշրջանում Էրդողանի վարած ծավալապաշտական քաղաքականությունը հուշում է, որ «Ազգային ուխտ»-ը առանցքային կարեւորություն է ստացել «նոր Թուրքիայի» ստեղծման ճանապարհին։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության դիվանագիտական ակադեմիայի դոցենտ, Արեւելագիտության, միջազգային հարաբերությունների եւ հանրային դիվանագիտության կենտրոնի տնօրեն, քաղաքական գիտությունների թեկնածու Վլադիմիր Ավատկովն ընդգծում է, որ 1920 թ. ընդունված «Ազգային ուխտը» դեռեւս ոչ ոք չի չեղարկել. «Ավելին, երբ այցելում են Անկարա՝ Աթաթուրքի դամբարան, բոլոր օտարերկրյա առաջնորդները նշումներ են թողնում պատվավոր հյուրերի գրքում հենց այս Ազգային դաշնագրի մատյանում: Ուշադրություն դարձրեք Թուրքիայի արեւելյան եւ հարավային սահմաններին՝ համաձայն այս պայմանագրի»: Ի դեպ, անցած տարի այս օրերին Թուրքիայի խորհրդարանի նախագահ Մուստաֆա Շենթոփը նշել էր, որ իրենք «հավատարիմ են 102 (ներկայումս՝ 103 տարի.- խմբ.) տարի առաջ հայտարարված Ազգային դաշնագրի նպատակներին ու ոգուն»։

Անդրադառնալով թուրքոմաններին, պետք է նշել, որ վերջիններս թյուրքական էթնիկ խումբ են, որոնք բնակվում են հիմնականում Սիրիայի հյուսիսարեւմտյան հատվածներում՝ Ջաբալ ալ-Թուրքման շրջանում (Լաթակիայի հյուսիս-արեւելք), ինչպես նաեւ Հալեպ, Իդլիբ, Հոմս, Տարտուս քաղաքներում եւ Դամասկոսի շրջանում։ Նրանց թիվը մինչ սիրիական հակամարտության սկիզբը հաշվվում էր մոտ 200 հազար, թեեւ որոշ պրոթուրքական աղբյուրներ նշում են ավելի մեծ թիվ՝ ընդհուպ 1.5- 3.5 մլն.։ 2011 թ. գարնանը սիրիական ճգնաժամի բռնկումից հետո թուրքոմաններն ակտիվ պայքար սկսեցին Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ-Ասադի դեմ։ Նրանք ռազմական աջակցություն եւ ֆինանսավորում են ստանում առաջին հերթին Անկարայից՝ ձեւավորելով կառույցներ եւ խմբավորումներ։ 2011 թ. Թուրքիայում ստեղծվեց «Սիրիայի թուրքմենական շարժումը», իսկ մեկ տարի անց «Սիրիայի թուրքմենական պլատֆորմը», որին աջակցում են Թուրքիայի պաշտոնական իշխանությունները։ Թուրքոմաններից բաղկացած խմբավորումները կրում են օսմանյան սուլթանների անունները, ինչպես օրինակ՝ «Սուլթան Աբդուլ Համիդ» «Սուլթան Մուրադ», «Ադբուլ Համիդ I» եւ այլն։ Այդպիսի անվանումները մեկ անգամ եւս հուշում են խմբավորումների քաղաքական հովանավորին եւ թե ում շահերն ու հետաքրքրություններն են պատրաստ ներկայացնել։ 2014 թ. գարնանը թուրքոմանական զինված ուժերը մասնակցել են Սիրիայի հյուսիսում գտնվող հայաբնակ Քեսաբ քաղաքի գրավմանը։ Չմոռանանք, որ արցախյան երկրորդ պատերազմում Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կողմից օգտագործվեցին հյուսիսային Սիրիայից Արցախ տեղափոխված զինյալները, որոնք անմիջական մասնակցություն ունեցան պատերազմական գործողություններին։

Սիրիայի հյուսիսարեւմտյան հատվածների հետ կապված՝ Թուրքիան ունի սեփական տեսլականը՝ պայմանավորված նաեւ «Ազգային ուխտ»-ով: Այդ նպատակին հասնելու համար տարիների ընթացքում Անկարան նպաստել է սիրիական այդ շրջաններում թուրքոմանների թվաքանակի ավելացմանը, որի միջոցով վերահսկողության լծակներ է ստացել։ Թուրքիայի բռնազավթած սիրիական շրջաններում ժողովրդագրական պատկերն արհեստականորեն փոփոխելու եւ դրանք թրքացման համար թուրքական բանակն ու թուրքոմաններն իրականացրել եւ շարունակում են իրականացնել մի շարք միջոցառումեր. նախ վերջիններիս վայրագությունների հետեւանքով բնիկ ազգաբնակչությունը լքել է իր տները, որի փոխարեն Թուրքիան իր վարձկաններին եւ նրանց ընտանիքներին բնակեցրել է խաղաղ բնակիչների տներում։ Հաջորդը՝ քաղաքական բաղադրիչի ապահովումն է, որի նպատակով ձեւավորել են այսպես կոչված «ժամանակավոր կառավարություն» եւ հարակից խորհուրդներ, որոնք պետք է թուրքական ինքնության քարտեր տրամադրեին Թուրքիայի բռնազավթած սիրիական տարածքում գտնվող բոլոր քաղաքացիներին։ Իսկ «փափուկ ուժի» կիրառման միջոցով էլ տարածքների նվաճումն իրականացնում են կրթական գործիքակազմով։ Անցած տարի Էրդողանը որոշում էր կայացրել այդ շրջաններում թուրքական համալսարանի հետ կապված ինստիտուտ եւ քոլեջ բացելու մասին։ Թուրքական նվաճողական քաղաքականությունը տարածվում է նաեւ Իրաքում։ Այդ համատեքստում անսպասելի չէ, որ փորձ կանի օգտագործել թյուրքական գործոնը սեփական օրակարգն առաջ տանելու համար։ Նոր քաղաքական սուբյեկտի ի հայտ գալն իհարկե ազդեցություն կունենա Մերձավոր Արերելքում ուժերի ներկա հավասարակշռության վրա, միաժամանակ լրացուցիչ լարվածություն կառաջացնի առանց այդ էլ հնոց հիշեցնող տարածաշրջանում։

Թեգեր: ԹուրքիաԻրաքՍիրիա
ԿիսվելTweetԿիսվել
Լուսինե Մխիթարյան

Լուսինե Մխիթարյան

Ծնվել է Երեւանում, սովորել Հակոբ Օշականի անվան թիվ 172 միջնակարգ դպրոցում, ավարտել դպրոցի ֆիզիկամաթեմատիկական ենթահոսքը։ Հաճախել է ՀԽՍՀ Գեղագիտական դաստիարակության հանրապետական կենտրոնը (այսօր արդեն՝ Հենրիկ Իգիթյանի անվան Գեղագիտության ազգային կենտրոն) եւ ավարտել նկարչության բաժնի լրիվ դասընթացը։ 2001 թվականին գերազանցության դիպլոմով ավարտել է «Դավիթ Անհաղթ» հումանիտար համալսարանի միջազգային հարաբերություններ ֆակուլտետի Իսպանիայի եւ Լատինական Ամերիկայի երկրների բաժինը՝ ստանալով միջազգայնագետի որակավորում իսպանախոս երկրների մասնագիտացմամբ։ 2001-2005 թթ աշխատել է Հայաստանի ազգային արխիվում որպես գլխավոր արխիվագետ։ 2005-2007 թթ. սովորել ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիայում՝ ստանալով քաղաքագիտության մագիստրոսի աստիճան «Քաղաքագիտություն» մասնագիտությամբ։ 2008 թ-ի օգոստոսից թղթակցել է «Արմենպրես» լրատվական գործակալությանը, իսկ 2009-ից առայսօր՝ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթին։ Վերապատրաստումներ է անցել հոգեբանության, միջազգային հարաբերությունների եւ հանրային կապերի ոլորտներում։ Ամուսնացած է, ունի երկու որդի։

Նույնատիպ Հոդվածներ

Մեծ կղզի՝ մեծ խնդիրներ, մեծ հնարավորություններ

Մեծ կղզի՝ մեծ խնդիրներ, մեծ հնարավորություններ

Մարտի 22, 2023
Գործնական պատժամիջոցնե՞ր, թե՞ օձիքն ազատելու փորձ

Գործնական պատժամիջոցնե՞ր, թե՞ օձիքն ազատելու փորձ

Մարտի 22, 2023

Բելգրադի եւ Պրիշտինայի «կարմիր գծերը»

Արեւմուտքի ու Ռուսաստանի արանքում

Մոսկվան շահագրգռված է Դամասկոսի ու Անկարայի հաշտեցմամբ

Թյուրքական աշխարհը «հենման կետ» Էրդողանի համար

Սիրիայի սկզբունքային դիրքորոշումը

Եվրաինտեգրման կուրսի պահապանը երիտասարդությունն է

Հաջորդ Հոդվածը
Պատմության հետագծով

Պատմության հետագծով

Հետաքրքիր է իմանալ

Հետաքրքրական է

Ամենաընթերցվածը

  • Տարածաշրջանային նախագծերը եւ Հայաստանի դերակատարությունը

    Տարածաշրջանային նախագծերը եւ Հայաստանի դերակատարությունը

    3 Կիսվել են
    Կիսվել 1 Tweet 1
  • Նվիրումի, գնահատանքի, վերագտած ջերմության ու հաղթանակածների օր

    2 Կիսվել են
    Կիսվել 1 Tweet 1
  • Փոքրիկ երգիչների մեծ հաղթանակները…

    7 Կիսվել են
    Կիսվել 3 Tweet 2
  • «Ժամանակակիցները Համո Բեկնազարյանի մասին»

    1 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0
  • …Ու մնացին հավերժ զինվորներ

    1 Կիսվել են
    Կիսվել 0 Tweet 0

Սոցցանցեր

Ցանկ

  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Օգտակար Հղումներ

  • Armenpress
  • Armenpress | History
  • Республика Армения
  • Պատմություն
  • Հեղինակներ

Մեր Մասին

Հայաստանի Հանրապետություն՚ օրաթերթը ստեղծվել է 1990 թ.

Ներկայում օրաթերթը հրատարակվում է «Արմենպրես» լրատվական գործակալության կողմից:

 

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Ոչ մի արդյունք
Կարդալ ամբողջը
  • Հանրապետություն
  • Միջազգային
  • Սոցիում
  • Սփյուռք
  • Հոգեւոր
  • Մշակույթ
  • Այլք

Հասցե՝ Հայաստանի Հանրապետություն, ք. Երեւան, Արշակունյաց պող. 4, 13-14-րդ հարկեր Հեռ.՝ + (374 10) 52-57-56, Էլ-փոստ՝ [email protected]: Գովազդի համար`+(374 10) 52-69-74, +(374 96) 45-19-38, Էլ-փոստ՝ [email protected]

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist